پژوهش زبان و ادبیات فارسی ( علمی پژوهشی )
  • شماره های پیشین

  • معرفي نشريه
    علمی

    به سامانه فصلنامه علمی «پژوهش زبان و ادبیات فارسی» خوش آمدید.

     اولين نشريه علمي علوم انساني در جهاددانشگاهي

    اين نشريه از سال 1381 مقاله‌هاي علمي را به سردبيري آقاي دكتر حسينعلي قبادي در حوزه‌ تخصصي زبان و ادبيات فارسي منتشر مي‌كند

    جناب آقای دکتر مهدی سعیدی، دستیار علمی سردبیر و سرکار خانم مریم بایه، مدیر نشریات علمی می‌باشند.

    فصلنامه علمی «پژوهش زبان و ادبیات فارسی»  از تاریخ 1400/07/03 با  «انجمن نقد ادبی ایران» در زمینۀ انتشار مقالات علمی، در حوزه‌ تخصصي زبان و ادبيات فارسي، تفاهم نامۀ همکاری امضاء کرده است.

     *********************************************************************

    فصلنامه علمي «پژوهش زبان و ادبيات فارسي» به صورت دسترسی آزاد می‌باشد.

    این نشریه از سامانه مشابهت‌یابی همتاجو استفاده می‌کند؛ همچنین در مأخذ نویسی از روش  استاندارد APA  تبعیت می‌کند.

    مثال:

    ارجاع

    درون متن

    (زرين‌كوب، 1377: 25)

    در منابع

    مقاله

    نام خانوادگي، نام (سال انتشار) «نام مقاله»، نام مترجم، نام نشريه، دوره يا سال، شماره.

    کتاب

    نام خانوادگي، نام (سال انتشار) عنوان كتاب، نام مترجم، مصحّح، يا ساير افراد، شماره مجلد، نوبت چاپ، محل انتشار، نام ناشر.


    آخرین مقالات منتشر شده

    • دسترسی آزاد مقاله

      1 - وام‌واژه‌های قرآنی- عربی در زبان پهلوی (فارسی میانه)
      یداله  منصوری
      شماره 67 , دوره 20 , زمستان 1401
      دربارة واژه‌های دخیل یا وام‌واژة عربی در فارسی، دیدگاه غالب این است که ورودِ لغات عربی در دورة اسلامی، یعنی پس از آمدن اسلام به ایران، آن‌ هم بیشتر در سده‌های ششم و هفتم به بعد به فارسی بوده و حضور آنها در متون فارسی قوّت و شدّت گرفته است. در این گفتار کوشش بر آن است تا چکیده کامل
      دربارة واژه‌های دخیل یا وام‌واژة عربی در فارسی، دیدگاه غالب این است که ورودِ لغات عربی در دورة اسلامی، یعنی پس از آمدن اسلام به ایران، آن‌ هم بیشتر در سده‌های ششم و هفتم به بعد به فارسی بوده و حضور آنها در متون فارسی قوّت و شدّت گرفته است. در این گفتار کوشش بر آن است تا جایی که اسناد در دست است، نشان دهیم که ورود لغات عربی به زبان فارسی از روزگاران بسیار دور رخ داده و این بده‌بستانِ زبانی- فرهنگی چه بسا از آن زمانی که ایرانیان و عرب‌ها باهم ارتباط داشته‌اند، یعنی، از زمان هخامنشیان به بعد صورت گرفته است. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      2 - تحلیل اسطوره‌گرایانه و بررسی خاستگاه داستان سیاوش و کیخسرو در شاهنامه بر اساس آیین آشناسازی
      علی اکبر کمالی نهاد میثم روستایی
      شماره 67 , دوره 20 , زمستان 1401
      از جنبه¬های تحلیل در داستان¬های شاهنامه قابلیت تأویل¬پذیری اسطوره¬ای آنهاست. در بین داستان¬های شاهنامه داستان سیاوش از نمونه¬¬هایی است که به لحاظ روایی و پیوند محورهای عمودی و افقی داستان، با روایت¬های پیشین و پسین خود تناسب دارد. در این مقاله داستان سیاوش با نگاه تلفیق چکیده کامل
      از جنبه¬های تحلیل در داستان¬های شاهنامه قابلیت تأویل¬پذیری اسطوره¬ای آنهاست. در بین داستان¬های شاهنامه داستان سیاوش از نمونه¬¬هایی است که به لحاظ روایی و پیوند محورهای عمودی و افقی داستان، با روایت¬های پیشین و پسین خود تناسب دارد. در این مقاله داستان سیاوش با نگاه تلفیقی و بر بنیاد رویکردهای نقد ساختارگرا، اسطوره¬ای و نظریۀ¬ دریافت، تحلیل اسطوره¬ای شده است. مبنای این تحلیل آیین آشناسازی بوده و با بهره¬بردن از نظر الیاده، آیین تشرف در روایت سیاوش را باز نموده¬ایم. در این مقاله از شیوۀ قیاسی و نه همسان‌سازی میان عناصرداستان سیاوش و کی‌خسرو با آیین آشناسازی استفاده شده است. در این بازنمایی، داستان از تولد سیاوش تا پایان کنشگری کی¬خسرو، یک واحد تلقی شده و کنش این دو شخصیت در تکمیل همدیگر پنداشته شده-اند. براساس یافته¬های پژوهش، بالیدن و برآمدن سیاوش و سپس فرورفتن او در غروبستان توران زمین، هم¬چون فرورفتن دانه در خاک است؛ گویی که داستان در این بخش ناتمام باقی می¬ماند تا آنجا که در سویی دیگر با برآمدن کیخسرو به دور از چشم اغیار و بالیدن او در همان سرزمین توران، داستان را به خودبسندگی می‌رساند. نشانه¬ها و قراین نمادین موجود در متناین واحد داستانی مثل: کوه، دایه، گذر از آب، حیوان نمادین، آزمون و...، موجب تقویت مفهوم آشناسازی در آن است. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      3 - مقایسه و تحلیل جهان‌بینی شاعران مشروطه بر مبنای طبقۀ اجتماعی آنها
      فهیمه اسدی
      شماره 67 , دوره 20 , زمستان 1401
      اجتماع در پیدایش اثر هنری و ادبی صاحب نقش است؛ بررسی‌های جامعه‌شناسانۀ ادبیات، روش‌های گوناگون دارد. لوسین گلدمن، صاحب نظریۀ ساختارگرایی تکوینی، معتقد است که طبقۀ اجتماعی آفرینندۀ اثر، بر جهان‎بینی او تأثیر می‎گذارد و جهان‎بینی، تعیین کنندۀ ساختار اثر است. در پژوهش پیش‌ چکیده کامل
      اجتماع در پیدایش اثر هنری و ادبی صاحب نقش است؛ بررسی‌های جامعه‌شناسانۀ ادبیات، روش‌های گوناگون دارد. لوسین گلدمن، صاحب نظریۀ ساختارگرایی تکوینی، معتقد است که طبقۀ اجتماعی آفرینندۀ اثر، بر جهان‎بینی او تأثیر می‎گذارد و جهان‎بینی، تعیین کنندۀ ساختار اثر است. در پژوهش پیش‌رو، جهان‎بینی بهار، ایرج‎میرزا، عارف‌قزوینی و فرخی‎یزدی، بر این مبنا تحلیل شده و رابطۀ جهان‎بینی این شاعران، با ساخت و کاربرد واحد ساختار؛ یعنی ترکیب اضافه‌ای که مضاف آن واژۀ مُشت است، تحلیل گردیده است. مُشت روزگار، مُشت محکم ایران، مُشت چکش‎مانند، مُشت معارف، مُشت جماعت و مُشت زر ترکیباتی است که این شاعران ساخته‌اند. هر شاعر، مشت (مجازاً قدرت) را متعلق به امری می‌داند که در جهان‌بینی او اهمیت دارد؛ جهان‌بینی شاعری که «مشتِ روزگار» را می‌سازد، با جهان‌بینی شاعری که «مشت معارف» را ساخته است، یکسان نیست. عارف قزوینی، دارای آرمان‎های بزرگ برای ایران و ملت است و راه رسیدن به آن ‌را علوم طبیعی و حاکمیت ملی می‎داند و لذا مشت محکم ایران و مشت معارف را می‎سازد. ایرج‎میرزا شاهزاده‎ای مرفه است و نهایت ارادۀ او حفظ ساختار موجود است، بنابراین بی‎آرمان است و بر قدرت اقتصاد واقف است و مشت زر را به کار می‎برد. اما فرخی‎یزدی با اینکه سعی دارد جانب عناصر نو را بگیرد، جهان‌بینی او التقاطی از عناصر سنتی و نو باقی می‏ماند و بیشتر جاذبه‌های سوسیالیست در جهان‎بینی او حضور دارد و چنین است که مشت چکش‎مانند را می‎سازد. گسستی که در بخش‌های مختلف به نظر می‌رسد ناشی از تفاوت جهان‌بینی‌های شاعران است. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      4 - تحلیل غزل «چهرۀ آفتاب پنهان است» از حسين منزوي بر اساس رویکرد نشانه‌شناسی شعر «مایکل ریفاتر»
      فهیمه  شفیعی هنگامه آشوری
      شماره 67 , دوره 20 , زمستان 1401
      پژوهش حاضر به تحلیل غزل «چهرۀ آفتاب پنهان است» حسین منزوی بر اساس رویکرد نشانه‌شناسی شعر «مایکل ریفاتر» پرداخته است. هدف از این پژوهش، کشف دلالت‌‌ها و لایه‌های پنهان این غزل در سطح خوانش پس‌کنشانه با هدف پاسخگویی به این پرسش است: در غزل «چهرۀ آفتاب پنهان است»، چه عواملی چکیده کامل
      پژوهش حاضر به تحلیل غزل «چهرۀ آفتاب پنهان است» حسین منزوی بر اساس رویکرد نشانه‌شناسی شعر «مایکل ریفاتر» پرداخته است. هدف از این پژوهش، کشف دلالت‌‌ها و لایه‌های پنهان این غزل در سطح خوانش پس‌کنشانه با هدف پاسخگویی به این پرسش است: در غزل «چهرۀ آفتاب پنهان است»، چه عواملی خاستگاه شعر را به وجود می‌‌آورند؟ با توجه به بافت غزل به نظر می‌رسد این امر به واسطۀ عناصر دلالتمند در شعر محقق می‌‌گردد. روش پژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر اسناد کتابخانه‌ای است. در این پژوهش، پس از انتخاب غزل «چهرۀ آفتاب پنهان است» مطابق با رویکرد ریفاتر، شعر مذکور در سطح قرائت اکتشافی و قرائت پس‌کنشانه بررسی شد و با تمرکز بر قرائت پس‌کنشانه، غزل منتخب با هدف کشف خاستگاه شعر، باتوجه به دو نظام معناساز «فرایند انباشت» و «منظومه توصیفی» تحلیل شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در «فرایند انباشت»، تعابیر شاعرانه در محور عمودی و رابطۀ استعاری حول محور مفهوم «عدم ارتباط» می‌‌چرخند، و در «منظومه توصیفی» دو هستۀ معنایی «بی‌اعتمادی» و «وضعیت نابسامان اجتماعی- سیاسی» القاکنندۀ خاستگاه شعری غزل هستند. «بی‌اعتمادی» و «وضعیت نابسامان اجتماعی- سیاسی» در این غزل با تصاویر و ترکیبات «پنهان شدن آفتاب»، «رویش در گلدان حقیر»، «باغ در دست باد و طوفان بودن»، «هدف تیر بهتان قرار گرفتن عشق» و «پر خونین جا مانده از پرنده» تجلی یافته است. در نهایت این فرایندهای توصیفی بر خاستگاه اصلی این غزل یعنی ناامیدی دلالت می‌‌کنند. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      5 - نقد اقلیمی رمان «درخت انجیر معابد»
      خدیجه بهرامی رهنما
      شماره 67 , دوره 20 , زمستان 1401
      نقد اقلیمی، یکی از رویکردهای نقد ادبی است که به بررسی اقلیم خاص یک منطقه و تأثیرگذاری آن بر مؤلفه¬های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، جغرافیایی و ... می¬پردازد. احمد محمود، جزو آن دسته از نویسندگانی است که توجه ویژه¬ای به اقلیم جنوب داشته است و مولّفه¬های نقد اقلیمی را می¬توان، چکیده کامل
      نقد اقلیمی، یکی از رویکردهای نقد ادبی است که به بررسی اقلیم خاص یک منطقه و تأثیرگذاری آن بر مؤلفه¬های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، جغرافیایی و ... می¬پردازد. احمد محمود، جزو آن دسته از نویسندگانی است که توجه ویژه¬ای به اقلیم جنوب داشته است و مولّفه¬های نقد اقلیمی را می¬توان، در آثار او از جمله «درخت انجیر معابد» جست¬وجو کرد. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و مسئله اصلی تحقیق، آن است که احمد محمود، با استفاده از کدام ویژگی¬های شاخص، به بازتاب اقلیم جنوب در رمان «درخت انجیر معابد» پرداخته است؟ احمد محمود، با استفاده از عناصر زبانی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به بازتاب اقلیم جنوب در این رمان پرداخته و بدین ترتیب، به حوزة اقلیمی نویسی جنوب، هویّتی مستقل بخشیده است. هدف از این پژوهش، آن است که نحوة تأثیرگذاری اقلیم جنوب را بر زبان، فرهنگ، باورهای عامه، آداب و رسوم، مسائل سیاسی شهر اهواز و ... مورد بررسی قرار دهیم. اهمیت و ضرورت تحقیق حاضر از آن روست که به وسیلة نقد اقلیمی، می¬توان به خوانش جدیدی از متن و نیز، به تشخّص سبکی احمد محمود از سایر نویسندگان دست یافت. نتایج تحقیق، بیانگر آن است که مختصات جغرافیایی و ناحیه¬ای بر شکل¬گیری نوع پوشش، معماری، شغل¬ها و تحوّلات سیاسی اثر گذار بوده است. عناصر اقلیمی و طبیعت، سبب¬ساز شکل¬گیری بسیاری از باورهای عامه از جمله دخیل بستن به درخت، شمع افروختن، قربانی کردن برای درخت و... شده است. نویسندة رمان، با استفاده از صورخیال¬ اقلیمی، به بازتاب هوای گرم و شرجی و بارش کم باران در خوزستان پرداخته، و نیز عناصر طبیعت و اقلیم جنوب، زمینه¬ساز کشمکش میان دو جامعة سنتی و مدرن شده است. احمد محمود، ورود بیگانگان و چپاول نفت را دست¬مایة نغزی برای بیداری مردم در این رمان قرار داده است. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      6 - تحلیلی بر دگرگونی عناصر هویتی قوم ترکمن در رمان اقلیمی «یورت»
      محمد محمودی
      شماره 67 , دوره 20 , زمستان 1401
      ادبیات داستانی اقلیمی به گونه‏ای از داستان‌ها گفته می‌شود که رویدادهای آن در یک منطقة جغرافیایی خاص رخ می‏دهد و عناصر مختلف فرهنگی از قبیل آداب و سنت‌ها، نوع معماری، پوشش، ویژگی‌های زبانی، و نیز خصیصه‌های اقتصادی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی آن منطقه و اقلیم را بازنمایی می‌ چکیده کامل
      ادبیات داستانی اقلیمی به گونه‏ای از داستان‌ها گفته می‌شود که رویدادهای آن در یک منطقة جغرافیایی خاص رخ می‏دهد و عناصر مختلف فرهنگی از قبیل آداب و سنت‌ها، نوع معماری، پوشش، ویژگی‌های زبانی، و نیز خصیصه‌های اقتصادی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی آن منطقه و اقلیم را بازنمایی می‌کند. بخشی از ادبیات داستانی اقلیمی در ایران با قومیت‎ها پیوند خورده و در خدمت بازنمایی مسائل هویتی آنان قرار گرفته است. بخشی از داستان‌های اقلیم شمال نیز که مربوط به مناطق ترکمن‎نشین استان گلستان است، فضایی متفاوت با دیگر داستان‌ها دارند. در این داستان‌ها، علاوه بر ویژگی‎های اقلیمی خاص شمال کشور، عناصر فرهنگی و هویتی ساکنان ترکمن‌صحرا نیز بازتاب یافته است. در این مقاله به بررسی یکی از رمان‎های مهم ادبیات اقلیمی ترکمنی پرداخته شده است. سیدحسین میرکاظمی در رمان «یورت» به توصیف جزئیات شیوه زیست اجتماعی مردمان ترکمن‎صحرا، هویت فرهنگی آنان و عناصر اقلیمی منطقه و پیوند این عناصر با فرهنگ و تاریخ ترکمن‎ها پرداخته است. رویارویی سنت و تجدد و دگرگونی زندگی اجتماعی و هویت مردمان ترکمن‌صحرا از مضامین اصلی رمان یورت است. نویسنده در این رمان، تحول سنت و هویت قومی ترکمن‎ها را در قالب دگرگونی یورت‌ها (خانه‎های ترکمن‎ها) و تغییر نگرش نسبت به زمین و تملک آن به تصویر کشیده است. پرونده مقاله
    پربازدیدترین مقالات

    • دسترسی آزاد مقاله

      1 - گونه‌شناسی کرامات اولیا
      محمد رودگر
      شماره 60 , دوره 19 , بهار 1400
      موضوع اصلی در تمام تذکره‌ها و مناقب‌نامه‌های صوفیه، کرامات است. کرامات، پدیده‌هایی ذاتاً ناشناخته یا کمتر شناخته‌شده‌ هستند که از اسباب خفیة غیبی و فراطبیعی برخوردارند. غفلت از بازشناسی، تعریف، طبقه‌بندی و مبانی عرفانی دربارة آنها، بسیاری را به انکار این واقعیات سوق داد چکیده کامل
      موضوع اصلی در تمام تذکره‌ها و مناقب‌نامه‌های صوفیه، کرامات است. کرامات، پدیده‌هایی ذاتاً ناشناخته یا کمتر شناخته‌شده‌ هستند که از اسباب خفیة غیبی و فراطبیعی برخوردارند. غفلت از بازشناسی، تعریف، طبقه‌بندی و مبانی عرفانی دربارة آنها، بسیاری را به انکار این واقعیات سوق داده است. یکی از مقدمات لازم برای بازشناسی کرامات، شیوه‌های گوناگون طبقه‌بندی آنها است. طبقه‌بندیِ پدیده‌ای که بشر نمی‌تواند به کشف تامة علل آن پی ببرد، موضوع پیچیده‌ای است که مورد توجه عرفا، صوفیه و اندیشمندان بوده است. با این حال، در متون عرفانی طبقه‌بندی‌های علمی و جامعی از کرامات گزارش نشده است. بیشتر این متون به برشمردن نمونه‌ها و مصادیقی فهرست‌وار از کرامات اکتفا کرده‌اند. کرامات گاه در میان خوارق عادات طبقه‌بندی شده‌اند و گاه در میان خودشان. پژوهش حاضر به طبقه‌بندی کرامات در میان خودشان اختصاص دارد و بیش از پانزده طبقه‌بندی قدیم و جدید، از حیثیات مختلف، در آن بررسی شده است؛ طبقه‌بندی فهرست‌وار، طبقه‌بندی کلان، طبقه‌بندی‌های ریخت‌شناسانه و طبقه‌بندی حسّی و معنوی. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      2 - مکان‌های اسطوره‌ای در قصه‌های عامیانۀ ایرانی
      سارا چالاک
      شماره 60 , دوره 19 , بهار 1400
      بينش اسطوره¬اي، نوعي جهان¬بيني است كه همواره جایگاه خود را در تفکر و نگرش انسان حفظ کرده است. خرد اسطوره¬ای با تقسیم پدیده¬های جهان به مقدس و غیرمقدس تمایز خود را نشان می¬دهد. مکان از مقولاتی است که در اندیشۀ اسطوره¬ای ماهیت ویژه¬ای دارد و با برداشت مادی بشر امروزی متفا چکیده کامل
      بينش اسطوره¬اي، نوعي جهان¬بيني است كه همواره جایگاه خود را در تفکر و نگرش انسان حفظ کرده است. خرد اسطوره¬ای با تقسیم پدیده¬های جهان به مقدس و غیرمقدس تمایز خود را نشان می¬دهد. مکان از مقولاتی است که در اندیشۀ اسطوره¬ای ماهیت ویژه¬ای دارد و با برداشت مادی بشر امروزی متفاوت است. مکان اسطوره¬ای، منطقه¬ای است که به سبب تقدس یافتن، با محیط کیهانی اطرافش تفاوت پیدا می¬کند. این تقدس خواه به شکل کهن¬الگو باشد، مثل کوه یا چشمه، و یا به سبب وقوع امری فرامادی و ارتباط با امری ماورائی حاصل شده باشد، نیرویی ویژه دارد و بر شخصیت¬ها و قهرمانانی که در آن واقع شوند، تأثیر می¬گذارد. قصه¬ها به¬عنوان يكي از گونه¬هاي كهن ادب شفاهي حاوي بينش و تفكر انسان‎هاي پيشين هستند. يكي از اين مضامين اسطوره¬اي که در قصه¬ها بازتاب پیدا کرده است، مقوله مكان¬ است؛ مكان‎هايي كه هرچند در فضاي فيزيكي جاي دارند، اما به سبب دارا بودن كيفيات فرامادي در زمرة امور اسطوره¬اي به¬شمار می‎روند. اکثر شخصیت¬های قصه‌ها با عبور از مکان اسطوره-ای، دچار دگردیسی روحی می¬شوند و سرنوشت و عملکردشان دگرگونه می¬شود. در اين مقاله تلاش شده ¬است تا با استفاده از نظریات اسطوره¬شناسانی چون میرچا الیاده و ارنست کاسیرر، چند مجموعه قصۀ عاميانۀ ایرانی واكاوي شوند. در اين راستا، مكان¬هايي چون كوه، ‌دريا، چشمه، رود، باغ و چاه مورد تحليل قرار گرفتند و کیفیت اسطوره‎ای آنها تبیین شد. شیوۀ پژوهش در این مقاله، توصیفی ـ تحلیلی است. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      3 - تحلیل محتوا و ساختار در تأویل‌های‌ مثنوی معنوی
      مریم نافلی شهرستانی حسين آقاحسيني
      شماره 60 , دوره 19 , بهار 1400
      تأویل به معنی بازگرداندن چیزی به اصل آن است که درواقع پیشینة آن را باید در هرمنوتیک یونان جست‌وجو کرد. هرمنوتيک نظرية عمل فهم در جريان روابطش با تفسير متون است. عارفان به تأویل و باطن قرآن بسیار توجه داشته‌اند. مولانا نیز در مثنوی از تأویل بهره برده است. او به تأویل بسی چکیده کامل
      تأویل به معنی بازگرداندن چیزی به اصل آن است که درواقع پیشینة آن را باید در هرمنوتیک یونان جست‌وجو کرد. هرمنوتيک نظرية عمل فهم در جريان روابطش با تفسير متون است. عارفان به تأویل و باطن قرآن بسیار توجه داشته‌اند. مولانا نیز در مثنوی از تأویل بهره برده است. او به تأویل بسیار گسترده می‌نگرد و تأویل را خاص قرآن نمی‌داند؛ به همین سبب از تأویل در موضوعات مختلفی بهره می‌برد. روش پژوهش در این مقاله اسنادی- کتابخانه‌ای و هدف آن تحلیل انواع تأویل در سه دفتر مثنوی از نظر محتوا و ساختار است. تأویل‌های به‌کاررفته در سه دفتر مثنوی براساس موضوع عبارتاند از: تأویل آیات قرآن و احادیث، تأویل داستان‌های پیامبران، تأویل مباحث عرفانی، شرعی و فقهی، اخلاقی و فلسفی. با بررسی سه دفتر مثنوی معنوی 136 تأویل در این موضوعات استخراج شد که بیشتر آنها را تأویل آیات قرآن تشکیل می‌داد. مولوی از شگردهای مختلفی برای بیان تأویل بهره برده است؛ تأویل از زبان شخصیت‌های داستان، تأویل در قالب تشبیه و استعاره، تأویل تمثیلی و تأویل سببی از آن جمله است. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      4 - تحلیلِ تأثیر کلمات قصار نهج‌البلاغه در ادبیات فارسی با تأکید بر حکمت 142 نهج‌البلاغه و استناد به آیات قرآن کریم
      فخریه  نمازیان جلیل تجلیل رقيه صدرايي
      شماره 60 , دوره 19 , بهار 1400
      نهج‌البلاغه یکی از منابع معتبر قابل استناد است که «أَخو ٱلقُران» نامیده شده است. بسیاری از حقایق قرآن مجید در این کتاب شرح و بسط داده شده است. این نوشتار به بررسی گسترة تأثیر کلمات قصار نهج‌البلاغه در ادبیات فارسی پرداخته و با روش توصیفی- تحلیل و با بررسی محتوایی حکمت 1 چکیده کامل
      نهج‌البلاغه یکی از منابع معتبر قابل استناد است که «أَخو ٱلقُران» نامیده شده است. بسیاری از حقایق قرآن مجید در این کتاب شرح و بسط داده شده است. این نوشتار به بررسی گسترة تأثیر کلمات قصار نهج‌البلاغه در ادبیات فارسی پرداخته و با روش توصیفی- تحلیل و با بررسی محتوایی حکمت 142، در پی پاسخ به پرسش‌هاست: آیا منشأ حکمت‌های نهج‌البلاغه معارف الهی قرآن است؟ سیطرة معارف اخلاقی و الهی نهج‌البلاغه بر پهنه ادبیات ایران تا چه حد بوده است؟ بدیهی است آثار گران‌قدر ادبیات فارسی به گونه‌های مختلف ازجمله الهام، اقتباس، تلمیح، تأثیر غیرمستقیم و تأثیر صریح و قطعی، از منبع وحی و و نیز نهج‌البلاغه تأثیر پذیرفته‌اند. این تحقیق در پی درکِ انواعِ این تأثیر به قدر استطاعت است. در این مقاله شرح و بسط حکمت 142 با توجه به ریشه ادبی لغات صورت گرفته است و در پی تبیین رابطة عمیق معارف نهج‌البلاغه با قرآن کریم و پرتوافکنی این معارف عظیم الهی بر ادبیات فارسی است. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      5 - نقد جامعه مدرن در رمان «آواز کشتگان» از منظر نظریۀ انتقادی مکتب فرانکفورت با تأکید بر دیدگاه هربرت مارکوزه
      مهناز فولادی مریم حسینی
      شماره 60 , دوره 19 , بهار 1400
      رمان «آواز کشتگان» به ‌نقد ساختار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه روزگارش پرداخته است. در این مقاله کوشش شده‌ تا این اثر از منظر نظریۀ انتقادی مکتب فرانکفورت و با تأکید بر نظریات هربرت مارکوزه (۱۸۹۸-۱۹۷۹) نقد و تحلیل شود. مارکوزه فیلسوف و جامعه‌شناس آلمانی، پدر معنوی جنبش چکیده کامل
      رمان «آواز کشتگان» به ‌نقد ساختار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه روزگارش پرداخته است. در این مقاله کوشش شده‌ تا این اثر از منظر نظریۀ انتقادی مکتب فرانکفورت و با تأکید بر نظریات هربرت مارکوزه (۱۸۹۸-۱۹۷۹) نقد و تحلیل شود. مارکوزه فیلسوف و جامعه‌شناس آلمانی، پدر معنوی جنبش‌های اعتراضی دهۀ 1960 شناخته ‌می‌شود. نویسنده رمان «آواز کشتگان» با توصیف مبارزۀ فرهنگی قشر دانشگاهی و روشنفکر و همچنین ابزارهای نظام حاکم در سرکوب و ایجاد سلطه بر مردم، نظم موجود روزگار خود را به ‌پرسش‌کشیده و سعی می¬کند گامی در جهت بهبود اوضاع جامعۀ خود بردارد. دستاورد پژوهش، ناظر بر این است که این رمان، به نقد جامعۀ آن زمان در سه حوزۀ تسامح سرکوبگر، جامعۀ جایگزین و صنعت فرهنگ به ‌نقد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه پرداخته است. محتوای رمان در حرکت به سمت جامعه اتوپیایی ایده‎آل با دیدگاه نظریه‌پردازان مکتب فرانکفورت سازگار است. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      6 - الگوی تاریخ معرفت و معاد معنا در اندیشه «شهاب‌الدين یحیی سهروردی»
      زهرا ماحوزی حسینعلی  قبادی احمد پاکتچی مریم  حسینی
      شماره 51 , دوره 16 , زمستان 1397
      سهروردی در حکمت اشراق، الگویی از تاریخ معرفت را پی می‌گیرد که پیش از او در متون صوفیه صورت¬بندی شده است. این نقشه تاریخی که مبتنی بر حدیثی منسوب به پیامبر اسلام(ص) است، آینده معرفت باطنی اسلام را پس از پیامبر(ص) پیشگویی می‌کند و برای سرنوشت معرفت الهی در زمین، سه مرحله چکیده کامل
      سهروردی در حکمت اشراق، الگویی از تاریخ معرفت را پی می‌گیرد که پیش از او در متون صوفیه صورت¬بندی شده است. این نقشه تاریخی که مبتنی بر حدیثی منسوب به پیامبر اسلام(ص) است، آینده معرفت باطنی اسلام را پس از پیامبر(ص) پیشگویی می‌کند و برای سرنوشت معرفت الهی در زمین، سه مرحله تعیین می‌کند: دوران علم حضوری، دوران امانت معنا در کلمه و دوران تبدیل استعاره به رمز. سهروردی به این نقشه تاریخی بازمی‌گردد و با تعریفی که از حکیم الهی و نقش وی در تأویل رموز عارفان عرضه می‌کند، تکمله‌ای را برای تاریخ معرفت رقم می‌زند. مرحله چهارمی که سهروردی بر این الگوی تاریخی می‌افزاید، مرحله معاد معنا به حقیقت آن است و تعریف آن تنها با رجوع به کلیّت نظام حکمی سهروردی ممکن می‌شود. مقاله حاضر می‌کوشد تا این الگوی تاریخی را از متون صوفیه استخراج کند سپس به تبیین نقش سهروردی در تکمیل آن بپردازد. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      7 - تحلیل انتقادی شیوۀ روایت‌پردازی حکایتی از گلستان سعدی (جوان مشت‌زن)
      طیبه  پرتوی‌راد مصطفی  گرجی
      شماره 38 , دوره 13 , پاییز 1394
      یکی از مقوله¬های مهم که ذهن و ضمیر پژوهشگران ادبی را به خود معطوف کرده و با بررسی فنّ روایت¬پردازی شاعران و نویسندگانی است که در حوزه روایت‌پردازی صاحب‌نام بوده¬اند. کشف راز و رمز این روایت‌پردازی¬ها هم می¬تواند ارزش‌ آثار پیشینیان را آشکارتر کند و هم به نویسندگان امروز چکیده کامل
      یکی از مقوله¬های مهم که ذهن و ضمیر پژوهشگران ادبی را به خود معطوف کرده و با بررسی فنّ روایت¬پردازی شاعران و نویسندگانی است که در حوزه روایت‌پردازی صاحب‌نام بوده¬اند. کشف راز و رمز این روایت‌پردازی¬ها هم می¬تواند ارزش‌ آثار پیشینیان را آشکارتر کند و هم به نویسندگان امروز در راستای دستیابی به فنون روایی تأثیرگذار یاری رساند. در این ‌بین، گلستان سعدی یکی از آثاری است که با تعمق بیشتر می‌توان به لایه‌های عمیق‌تر آن دست‌یافت و با بازخوانی و دیگرگونه¬خوانی آن، ظرفیت¬های ادبی تازه‌ای را در آن یافت. پژوهش حاضر با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی و تحلیل انتقادیِ گفتمان روایی و ساختار روایت¬پردازی حکایت «جوان مشت‌زن» در باب سوم گلستان می‌پردازد و به مخاطب نشان می‌دهد که سعدی تا چه حد در گفتمان موجود توانسته است براي القاي معاني و انديشه‌هاي موردنظر خود، شکل متناسب با آن را بيابد و بر اساس همگونی شکل و محتوا به خلق اثری بپردازد که ابعاد گوناگون یک اثر هنری را توأمان داشته باشد و پاسخگوی مخاطبان در طول اعصار مختلف باشد. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      8 - بررسی و نقد مقالات علمی- پژوهشیِ مرتبط با ادبیات در دهۀ 1380 شمسی
      عبدالله  راز احمد  رضی
      شماره 32 , دوره 12 , بهار 1393
      انتشار مقالات علمی- پژوهشی در دورۀ معاصر، فرصتی مناسب برای به اشتراک‌ گذاشتن یافته‌های پژوهشگران و آگاهی مخاطبان از تازه‌ترین دستاوردهای علمی است. به‌رغم رشد کمّی انتشار اینگونه مقالات در دهۀ اخیر، به ارزیابی و نقد آنها توجه کافی نشده است. این مقاله بر آن است با روش تو چکیده کامل
      انتشار مقالات علمی- پژوهشی در دورۀ معاصر، فرصتی مناسب برای به اشتراک‌ گذاشتن یافته‌های پژوهشگران و آگاهی مخاطبان از تازه‌ترین دستاوردهای علمی است. به‌رغم رشد کمّی انتشار اینگونه مقالات در دهۀ اخیر، به ارزیابی و نقد آنها توجه کافی نشده است. این مقاله بر آن است با روش توصیفی- تحلیلی به ارزیابی انتشار آن دسته از مقالات علمی- پژوهشی بپردازد که از سال 1381 تا 1390 دربارۀ ادبیات منتشر شده‌اند. هدف از این پژوهش، بیان نقاط قوت و ضعف این مقالات و ارائۀ تصویری از وضعیت مقاله‌نویسی علمی در حوزۀ تحقیقات ادبی است. برای این منظور، 345 مقاله به عنوان نمونه گزینش شد و در آنها مهم‌ترین موضوعات مورد توجه نویسندگان، شناسایی و در قالب رویکردهای متن‌محور، زمینه‌محور، نویسنده‌محور، خواننده‌محور و مقالات متفرقه تبیین گردید. همچنین الگوی همکاری میان نویسندگان و کیفیت و کمیّت منابع مورد استناد در این مقالات نیز در قالب نمودارها و جدول‌هایی ارائه شده است. به جهت اهمیت مسئلۀ مستندات مقالات و برای سنجش دقت داده‌های به‌دست‌آمده از حجم نمونۀ اصلی، تعداد 345 مقالۀ دیگر در قالب دو گروه «شاهد 1» و «شاهد 2» مورد بررسی دقیق‌تر قرار گرفت. این بررسی نشان می‌دهد با وجود تنوّع موضوعی مقالات، به‌کارگیریِ گونه‌های مختلف منابع، توجه به برخی رویکردهای میان‌رشته‌ای به‌ویژه در نیمۀ دوم دهۀ هشتاد، دقت نسبی در تدوینِ منسجم مقالات، تخصّصی‌شدن گروهی از مجلات علمیِ مرتبط با ادبیات و نیز رشد چشمگیر همکاری استادان و دانشجویان در نشر مقالات، در بسیاری از این مقالات کاستی‌های متعددی وجود دارد. از جمله ضعف روش‌شناختی، غلبۀ رویکرد توصیفی، تکراری بودن محتوای شمار زیادی از مقالات، فقر نگاه انتقادی، شمار زیاد مقالات آموزش‌محور، رواج معیارهای کمّی و شکل‌گرایانه و... هستند. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      9 - ایجاز و حذف در شعر معاصر (با تکیه بر اشعار نیمایوشیج، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری و یدالله رؤیایی)
      لیلا  کردبچه
      شماره 34 , دوره 12 , پاییز 1393
      ایجاز، پیراستنِ کلام از حواشی و عناصرِ غیر لازم است، به گونه‌ای که بیشترین مضمون با ارائۀ کمترین کلمات بیان شود؛ شیوه‌ای‌ که هر چند در ادبیات قدیم نیز به ‌کار می‌رفته، توجهِ ویژه به آن را باید از مهم‌ترین دستاوردهای شعر معاصر دانست که علاوه ‌بر موجزکردنِ کلام، تحوّلی نی چکیده کامل
      ایجاز، پیراستنِ کلام از حواشی و عناصرِ غیر لازم است، به گونه‌ای که بیشترین مضمون با ارائۀ کمترین کلمات بیان شود؛ شیوه‌ای‌ که هر چند در ادبیات قدیم نیز به ‌کار می‌رفته، توجهِ ویژه به آن را باید از مهم‌ترین دستاوردهای شعر معاصر دانست که علاوه ‌بر موجزکردنِ کلام، تحوّلی نیز در سازه‌های نحوی ایجاد کرده است. توجهِ شاعرانِ معاصر به برخی از این شیوه‌ها، عملاً رویکردی به سازه‌های زبانیِ کهن است، امّا برخی دیگر، از دستاوردهای زبانیِ ادبیات معاصر محسوب می‌شود. در این پژوهش، شیوه‌های رسیدن به ایجاز را در دو گروه عمدۀ سازه‌های ایجازی و شیوه‌های حذف، در شعر گروهی از شاعران معاصر بررسی و آنها را با شیوه‌های حذف و ایجاز در ادبیات قدیم مقایسه کرده‌ایم، با این‌ هدف که در کنارِ شناختِ این شیوه‌ها در شعر معاصر، تأثیر سازوکارهای زبانیِ ادبیات قدیم را بر بخشی از سازه‌های ایجازیِ شعر معاصر و نیز نوآورانه‌بودنِ برخی شیوه‌های حذف را در شعر این روزگار نشان دهیم. پرونده مقاله

    • دسترسی آزاد مقاله

      10 - سبک شناسی رمان «جای خالی سلوچ» اثر محمود دولت آبادی
      ميلاد  شمعي
      شماره 13 , دوره 7 , بهار 1388
      سبک، شیوه‌ي خاصی است که نویسنده یا شاعر برای بیان مفاهیم خود در اثر ادبی به کار می‌برد. در مورد سبک از گذشته تاکنون تعاریف گوناگونی ارائه شده است. این اصطلاح در حال حاضر در مورد روش‌هایی به کار می‌رود که از طریق به کار بردن فنون و مفهوم‌های زبان‌شناسی به مطالعه تحلیلی ا چکیده کامل
      سبک، شیوه‌ي خاصی است که نویسنده یا شاعر برای بیان مفاهیم خود در اثر ادبی به کار می‌برد. در مورد سبک از گذشته تاکنون تعاریف گوناگونی ارائه شده است. این اصطلاح در حال حاضر در مورد روش‌هایی به کار می‌رود که از طریق به کار بردن فنون و مفهوم‌های زبان‌شناسی به مطالعه تحلیلی ادبیات می‌پردازد. همچنين زاویه دید، مسائل زبانی، چگونگی شخصیت‌پردازی و چند و چون جهت‌گیری درون مایه را تعیين می‌کند. ویژگی اصلی آثار محمود دولت آبادی بویژه در رمان"جای خالی سلوچ" توجه به زبان و ساختار ادبی متن است. به عنوان نمونه، واژه‌های محلی و قومی که دولت آبادی در این رمان به کار گرفته، خصلت اصلی زبان باستانگرای او را آشكار مي‌سازد كه وام گرفته از کتاب‌هایی مانند تاریخ بیهقی و تاریخ بیهق است. نگارندگان در این مقاله کوشیده‌اند با بررسی ساختار ادبی و زبانی این رمان از جمله: واژگان، تصاویرخیال، تنوع جمله‌ها، ضرباهنگ، تکرار، انسجام، تأکید و…خصوصیات سبک شناسیک آنرا نمایان سازند. پرونده مقاله
    مقالات در انتظار انتشار
  • صاحب امتیاز
    پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاددانشگاهي
    مدير مسئول
    مدیر داخلی
    هیئت تحریریه
    حسينعلي قبادي (استاد دانشگاه تربيت مدرس ) مهدي محقق (استـاد دانشگـاه تهـران) احمد تميم‌داري (استاد دانشگـاه علامه طباطبايي(ره)) ناصر نيكوبخت ( استاد دانشگاه تربيت مدرس) سيدجعفر حميدي (استـاد دانشگـاه شهيد بهشتـي(ره)) سعيد بزرگ‌بيگدلي (دانشيار دانشگاه تربيت‌ مدرس) احمد خاتمي (استاد دانشگاه شهيد بهشتي(ره)) مصطفي گرجي (استاد دانشگاه پيام نور) حكيمه دبيران (استاد دانشگـاه خوارزمی) مجتبي منشي‌زاده (استـاد دانشگاه علامه طباطبايي(ره)) منوچهر اكبري (استــاد دانشگــاه تهـران) داود اسپرهم (استــاد دانشگاه علامه طباطبايي(ره)) محمد تقوی (استــاد دانشگاه فردوسی مشهد) مهين پناهي (استــاد دانشگاه الزهرا (س)) احمد رضی (استاد دانشگاه گیلان ) زهرا پارساپور (دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) حجابی قرلانغیچ (دانشگاه انکارا) سیدمصطفی موسوی راد (دانشیار دانشگاه تهران ) محمد ناصر ره‌یاب (استاد دانشگاه هرات - رییس دانشگاه غالب) زینب صابرپور (استـادیار دانشگاه تربيت ‌مـدرس)
    شاپا: 1735-1030
    شاپای الکترونیکی:2821-0395

    دوره انتشار: فصلنامه
    ضریب تاثیر:.585
    پست الکترونیک
    literature.ac.ir@gmail.com
    نشانی
    تهران، خيابان انقلاب اسلامي، خيابان دانشگاه، خيابان شهيد وحيد نظري، شماره 47
    تلفن
    02166951593

    جستجو

    بانک ها و نمایه ها

    آمار مقالات

    تعداد دوره‌ها 20
    تعداد شماره ها 65
    مقالات چاپ شده 485
    تعداد نویسندگان 2889
    تعداد مشاهده مقاله 1265283
    تعداد دانلود مقاله 269814
    تعداد مقالات ارسال شده 2217
    تعداد مقالات رد شده 1572
    تعداد مقالات پذیرفته شده 509
    درصد پذیرش 22 %
    زمان پذیرش(روز) 131
    تعداد داوران 345
    آخرین به روزرسانی 16/03/1402