فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - روابط سرمتني (طولي و ژانري) اسكندرنامه‌هاي منظوم (فردوسي، نظامي و اميرخسرو)
سیما عباسی«سرمتنيت» از مقوله¬هاي پنجگانۀ «ترامتنيت» ژرار ژنت است كه به بررسي روابط ژانر¬شناسانه يك اثر و روابط طولي ميان آن و ژانر متعلق بدان می¬پردازد. اين مقوله، براي بررسي آثاری مناسب است كه در گذر زمان دگرگون شده و بنا به دلايلي از جمله انتظارات اجتماعي و فكري روزگار خويش و ت چکیده کامل«سرمتنيت» از مقوله¬هاي پنجگانۀ «ترامتنيت» ژرار ژنت است كه به بررسي روابط ژانر¬شناسانه يك اثر و روابط طولي ميان آن و ژانر متعلق بدان می¬پردازد. اين مقوله، براي بررسي آثاری مناسب است كه در گذر زمان دگرگون شده و بنا به دلايلي از جمله انتظارات اجتماعي و فكري روزگار خويش و توقعات مخاطبان، به آثاري گاه متمايز از نوع اوليۀ خويش تبديل شده¬اند؛ از جمله چنين آثاري اسكندرنامه¬ها هستند كه حماسه¬هاي تاريخي¬اند؛ اما مشخّصه‌هاي ژانري ديگري نيز در آنها وارد شده و آنها را به آثاري فراتر از حماسه¬هاي تاريخي تبديل كرده است. در این آثار چگونگی تأثیر این مشخصه¬ها بر سرشت حماسی این آثار و نیز ارتباط آنها با عنوان اسکندرنامه¬ قابل بررسی است. برای این منظور، عناصر سه ژانر موجود در این آثار، استخراج شد و چگونگی کاربرد ژانرهای تعلیمی و غنایی در رابطه با سرمتن حماسی بررسی گردید و مشخص شد وجود تداخل ژانری در اسکندرنامه¬های پس از فردوسی و نمود برجسته¬ ژانر تعلیمی هرچند زمینۀ حماسی این آثار را از بین نبرده، مقدمات تغییر عنوان این آثار به سوی خردنامه را ایجاد کرده است. در اين نوشتار ویژگی ژانري اسكندرنامه¬هاي منظوم (فردوسي، نظامي و اميرخسرو) و ارتباط سرمتنی آنها با ژانر اولیه و اصلیشان، حماسه و نیز با عنوان «اسكندرنامه»، بررسی شده است تا ارتباط سرمتني اين آثار و تحولات صورت¬گرفته در محتواي ژانري آنها مشخص شود. جزييات مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - ساختار اسطوره‌ای نخستین نبرد قهرمان هندوایرانی
لیلا حق پرست محمدجعفر یاحقی مریم صالحی نیا فرزاد قائمیاین پژوهش در پی آن است تا با بررسی ساختاری روایت¬های نخستین نبرد سه جهان¬پهلوان نام¬آور ایرانی یعنی گرشاسب، سام و رستم، الگوی ساختاری واحد آنها را نمایان سازد و هم¬سویی این الگو را با اسطورۀ نبرد «ایندره»، ایزد جنگ هندوایرانی با «وریتره»، اهریمن خشک¬سالی نشان دهد. در ای چکیده کاملاین پژوهش در پی آن است تا با بررسی ساختاری روایت¬های نخستین نبرد سه جهان¬پهلوان نام¬آور ایرانی یعنی گرشاسب، سام و رستم، الگوی ساختاری واحد آنها را نمایان سازد و هم¬سویی این الگو را با اسطورۀ نبرد «ایندره»، ایزد جنگ هندوایرانی با «وریتره»، اهریمن خشک¬سالی نشان دهد. در این راستا ابتدا به کمک روش تحلیل ساختاری اسطوره به قطعه¬بندی روایت¬های نخستین نبرد این پهلوانان و سنجش اسطوره بن‌های آنها با یکدیگر پرداخته می¬شود و سپس هم‌خوانی الگوی ساختاری که از نخستین نبرد جهان¬پهلوان ایرانی یافته شده است، با نبرد آغازین و مشهور ایندره نمایان می¬شود. نبردهای یادشده هم¬راستا با واقعه¬ای صورت می¬گیرند که طیّ آن پهلوان/ ایزد جوان با حذف اقتدار پدر، خود جانشین او می¬شود. بنابراین نتیجۀ مقاله حاکی از آن است که میان نبرد قهرمان هندوایرانی با اژدها و حذف جایگاه ارجمند پدر قهرمان، رابطه¬ای درهم-تنیده برقرار است و گویی که این دو واقعه صورت تغییرشکل¬یافتۀ یکدیگرند و هر یک جایگزین روایی دیگری است. در این میان تنها یک عنصر واسط هست که این دو سوی معادله را همچون زنجیری به یکدیگر متصل نگاه می¬دارد و آن وجود سلاح پدری برای نابودی اژدهاست؛ یعنی سمبل نیروی پدر برای از میان بردن اژدها و به تبع آن، برچیدن اعتبار خود پدر. جزييات مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - تحلیل لایه‌های منطقی استدلال در تمثیل‌های مرزبان‌نامه
طاهره صادقی تحصیلی محمد خسروی شکیب عصمت دریکوندتمثیل اخلاقی، قصه‌ای است که در آن درون¬مایه بر تصویر غلبه دارد و صورت قصه و اشخاص تنها ابزاری هستند که یک پیام عادی و از پیش تعیین¬شده را بیان می‌کنند. حکایات اخلاقی در کتاب مرزبان¬نامه، نمونه‌های دقیق این تمثیل هستند. تمثیل در اغلب داستان‌های مرزبان¬نامه از سه سطح منطق چکیده کاملتمثیل اخلاقی، قصه‌ای است که در آن درون¬مایه بر تصویر غلبه دارد و صورت قصه و اشخاص تنها ابزاری هستند که یک پیام عادی و از پیش تعیین¬شده را بیان می‌کنند. حکایات اخلاقی در کتاب مرزبان¬نامه، نمونه‌های دقیق این تمثیل هستند. تمثیل در اغلب داستان‌های مرزبان¬نامه از سه سطح منطقی مبتنی بر استدلال تشکیل شده است که می‌توان الگوی ABA را برای همه تمثیل‌های موجود در مرزبان¬نامه طراحی کرد؛ به این معنا که تمثیل در مرزبان¬نامه، حرکتی است از نقطه A به B و سپس برگشتن به نقطه A. ساختار تمثیل در مرزبان¬نامه، ساختاری دوری و بسته است. این برهم¬نمایی آغاز در پایان هر تمثیل در اقناع مخاطب، تقریر پیام، تأکید و تثبیت معنا، تحقیق مفهوم، رفع توهم و دفع غفلت مؤثر افتاده است. این الگوی خاص یکنواخت و واحد تمثیل در مرزبان¬نامه در اثبات یک موضوع و اقناع مخاطب قدرت شگرفی یافته است. چگونگی این ساختار و واکاوی آن در این مقاله بررسی شده است. جزييات مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - بازشناخت نادره‌زنان در «صفوة الصفا»
آذر اکبرزاده ابراهیمی زهرا اختیاری«صفوة ¬الصفا» کتابی عرفانی است که «ابن ¬¬بزّاز» در قرن هشتم آن را در شرح کرامات شیخ ¬صفی¬الدّین اردبیلی (650- 735 ه.ق) تألیف نمود. این کتاب که در اواخر دورۀ مغول نگارش یافته، همواره به عنوان یک سند تاریخی به شمار می‌رفته است؛ زیرا بیانگر ویژگی¬های عرفان و تصوّف این دوره چکیده کامل«صفوة ¬الصفا» کتابی عرفانی است که «ابن ¬¬بزّاز» در قرن هشتم آن را در شرح کرامات شیخ ¬صفی¬الدّین اردبیلی (650- 735 ه.ق) تألیف نمود. این کتاب که در اواخر دورۀ مغول نگارش یافته، همواره به عنوان یک سند تاریخی به شمار می‌رفته است؛ زیرا بیانگر ویژگی¬های عرفان و تصوّف این دوره به¬ویژه غرب ایران بوده است. احراز هویت شخصیت¬های این کتاب که برخی تاکنون به هیچ¬نحو بررسی نشده¬اند، اطلاعات ما را دربارۀ زنان صوفی و عارف پیش از صفویه افزایش می¬دهد. در این جستار با غور و استقصایی که مبتنی بر کتاب «صفوة-الصفا»ست، نقش موثّر زنان در این دوره نمایانده شده است. زنانی که برخی از آنان جزء عارفان و مریدان شیخ ¬صفی بودند و برخی علاوه بر گرایش‌های عرفانی به دلیل تأثیرگذاری بر حکومت و اجتماع، در تاریخ این دوره حائز اهمیت¬اند. در این پژوهش پس از مقدمّه، با ذکر نمونه¬هایی از حکایت¬های «صفوة الصفا» که به زنان غالباً ناشناخته اشاره دارد، پانزده زن در دو حوزة عرفان و سیاست شناسانده شده¬اند و نیز به بررسی جایگاه و نقش زن در آن دوره با توجه به دو مقولۀ عرفان و سیاست پرداخته شده است. جزييات مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - بررسی و تحلیل حضور عناصر فولکلوریک در داستان‌های منیرو روانی‌پور (اهل غرق، سیریا سیریا، سنگ‌های شیطان و کنیزو)
سیده نرگس رضاییباورهای عامیانه، بخش مهمی از فرهنگ و زندگی هر ملت و جامعه¬ای را در برمی‌گیرد. با شناخت باورهای هر ملت می¬توانیم با روحیات و خلقیات، آداب، هنر و افکار آنها آشنا شویم. بخشی از باورهای عامیانه در ادبیات بازتاب می¬یابد و ادبیات عامیانه منبع الهام بسیاری از شاعران و نویسندگا چکیده کاملباورهای عامیانه، بخش مهمی از فرهنگ و زندگی هر ملت و جامعه¬ای را در برمی‌گیرد. با شناخت باورهای هر ملت می¬توانیم با روحیات و خلقیات، آداب، هنر و افکار آنها آشنا شویم. بخشی از باورهای عامیانه در ادبیات بازتاب می¬یابد و ادبیات عامیانه منبع الهام بسیاری از شاعران و نویسندگان است. «منیرو روانی‌پور» نیز یکی از زنان نویسنده معاصر است که در اولین آثارش به باورهای عامیانه و عناصر فرهنگیِ بومی و اقلیمی مردم جنوب ایران به¬ویژه ناحیه جفره (محل زادگاهش) پرداخته است. در این مقاله، این دسته از آثار این نویسنده از زاویه دید چگونگی کاربرد عناصر فولکلوریک و فرهنگ عامه بررسی شده است. باورهای بومی در این داستان¬ها ریشه در محیط زندگی مردم این منطقه و مشکلات، دردها و رنج¬های آنان دارد. حضور موجودات وهمی چون بوسلمه حاکم دریا، پریان دریایی سرخ و آبی از ویژگی¬های این داستان¬هاست. باورهای عامیانه، نقش کلیدی در روایت، شخصیت¬پردازی و فضاسازی آثار داستانی روانی‌پور دارد. او نمادهای بومی و محلی زادگاه خود را زمینه¬ساز بیان مسائل و دغدغه¬های فکری خود و انتقاد از مسائل اجتماعی و گاه سیاسی قرار می¬دهد. جزييات مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - اندیشه‌های کلامی در باب توحید در آراء اعتقادی بهاءولد
محمودرضا اسفندیارکلام و عرفان از امّهات علوم اسلامی به شمار می¬روند و هر چند در روش اختلاف دارند و هر یک از منظر خاص خود به طرح مباحث دینی پرداخته¬اند، در موضوعات متعدد مشترکند. «بهاء¬ولد» که از عارفان قرن ششم و هفتم هجری است، از جمله عارفانی است که در «معارف»، اثر یگانه¬اش که تنها راه چکیده کاملکلام و عرفان از امّهات علوم اسلامی به شمار می¬روند و هر چند در روش اختلاف دارند و هر یک از منظر خاص خود به طرح مباحث دینی پرداخته¬اند، در موضوعات متعدد مشترکند. «بهاء¬ولد» که از عارفان قرن ششم و هفتم هجری است، از جمله عارفانی است که در «معارف»، اثر یگانه¬اش که تنها راه شناخت شخصیت علمی و معنوی اوست، ضمن بیان اندیشه¬های عرفانی خود نیم¬نگاهی نیز به مباحث اعتقادی و کلامی داشته است. بهاءولد از پایگاه یک عارف و عالم اشعری و با پیروی از روش عرفانی به طرح موضوعات کلامی پرداخته و به حل مشکلات دینی در اصول عقاید از قبیل توحید، اسما و صفات الهی، جبر و اختیار، امکان رؤیت خدا، تعدد ادیان و... توجّه کرده است. طرح مباحث مختلف کلامی از سوی بهاءولد، متأثر از بعد عرفانی شخصیت وی است. او تحت تأثیر روش‌شناسی و معرفت¬شناسی عرفانی و بدون تعصب¬ورزی بر مذهب کلامی خویش، با ظرافت و مهارت، مباحث مهم کلامی را تبیین کرده است. بر این بنیاد، نزدیکی و هماهنگی روش عرفانی و کلامی در اندیشة بهاء¬ولد، علی¬رغم تمایز و اختلاف ذاتی آنها قابل توجه است. جزييات مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - نقدِ نظریه‌زدگی: کاربست نادرست نظریه‌ها با تأکید بر مقالات مربوط به آراء باختین
عیسی امنخانيپژوهش¬هایی که بر پایۀ یکی از نظریه¬های ادبی (فرمالیسم، ساختارگرایی، روایت‌شناسی، شالوده‌شکنی و...) صورت گرفته، با اقبال فراوانی از سوی پژوهشگران و جامعۀ دانشگاهی روبه¬رو شده است. این رشد تصاعدی، منتقدانی نیز داشته و دارد. هر یک از آنان به دلایلی، پذیرش و کاربست بی¬چون و چکیده کاملپژوهش¬هایی که بر پایۀ یکی از نظریه¬های ادبی (فرمالیسم، ساختارگرایی، روایت‌شناسی، شالوده‌شکنی و...) صورت گرفته، با اقبال فراوانی از سوی پژوهشگران و جامعۀ دانشگاهی روبه¬رو شده است. این رشد تصاعدی، منتقدانی نیز داشته و دارد. هر یک از آنان به دلایلی، پذیرش و کاربست بی¬چون و چرای این نظریه¬ها را نادرست دانسته، خواستار نگاهی انتقادی و آسیب¬شناسانه به این نظریه‌ها همچنین مقالات و کتاب¬هایی هستند که بر پایۀ آنها انتشار یافته¬اند. مقالۀ حاضر نیز نگاهی انتقادی و آسیب¬شناسانه دارد به پژوهش¬هایی (مقالات) که بر اساس آرا و آثار «میخائیل باختین» (منطق مکالمه و بینامتنیت) نوشته و منتشر شده است. نتیجۀ این بررسی نشان می¬دهد که عمدۀ این مقالات ضعف-های اساسی و متعددی دارد که اصلی¬ترین آنها عبارتند از: بی¬توجهی به بسترها و پیش‌فرض‌هایی که این نظریه¬ها در آن بالیده¬اند، انتخاب نادرست نظریه¬ها (بینامتنیت به جای ساختارگرایی، بینامتنیت به جای نقد منابع، منطق مکالمه به جای تبارشناسی)، ساده¬سازی، تصادفی¬بودن ارتباط نظریه و متن، برخورد ارزش¬مدارانه و نادیده¬گرفتن واقعیت¬ها. جزييات مقاله
