انتشار مقالات علمی- پژوهشی در دورۀ معاصر، فرصتی مناسب برای به اشتراک گذاشتن یافته‌های پژوهشگران و آگاهی مخاطبان از تازه‌ترین دستاوردهای علمی است. به‌رغم رشد کمّی انتشار اینگونه مقالات در دهۀ اخیر، به ارزیابی و نقد آنها توجه کافی نشده است.
این مقاله بر آن است با روش تو چکیده کامل
انتشار مقالات علمی- پژوهشی در دورۀ معاصر، فرصتی مناسب برای به اشتراک گذاشتن یافته‌های پژوهشگران و آگاهی مخاطبان از تازه‌ترین دستاوردهای علمی است. به‌رغم رشد کمّی انتشار اینگونه مقالات در دهۀ اخیر، به ارزیابی و نقد آنها توجه کافی نشده است.
این مقاله بر آن است با روش توصیفی- تحلیلی به ارزیابی انتشار آن دسته از مقالات علمی- پژوهشی بپردازد که از سال 1381 تا 1390 دربارۀ ادبیات منتشر شده‌اند. هدف از این پژوهش، بیان نقاط قوت و ضعف این مقالات و ارائۀ تصویری از وضعیت مقاله‌نویسی علمی در حوزۀ تحقیقات ادبی است. برای این منظور، 345 مقاله به عنوان نمونه گزینش شد و در آنها مهم‌ترین موضوعات مورد توجه نویسندگان، شناسایی و در قالب رویکردهای متن‌محور، زمینه‌محور، نویسنده‌محور، خواننده‌محور و مقالات متفرقه تبیین گردید. همچنین الگوی همکاری میان نویسندگان و کیفیت و کمیّت منابع مورد استناد در این مقالات نیز در قالب نمودارها و جدول‌هایی ارائه شده است. به جهت اهمیت مسئلۀ مستندات مقالات و برای سنجش دقت داده‌های به‌دست‌آمده از حجم نمونۀ اصلی، تعداد 345 مقالۀ دیگر در قالب دو گروه «شاهد 1» و «شاهد 2» مورد بررسی دقیق‌تر قرار گرفت.
این بررسی نشان می‌دهد با وجود تنوّع موضوعی مقالات، به‌کارگیریِ گونه‌های مختلف منابع، توجه به برخی رویکردهای میان‌رشته‌ای به‌ویژه در نیمۀ دوم دهۀ هشتاد، دقت نسبی در تدوینِ منسجم مقالات، تخصّصی‌شدن گروهی از مجلات علمیِ مرتبط با ادبیات و نیز رشد چشمگیر همکاری استادان و دانشجویان در نشر مقالات، در بسیاری از این مقالات کاستی‌های متعددی وجود دارد. از جمله ضعف روش‌شناختی، غلبۀ رویکرد توصیفی، تکراری بودن محتوای شمار زیادی از مقالات، فقر نگاه انتقادی، شمار زیاد مقالات آموزش‌محور، رواج معیارهای کمّی و شکل‌گرایانه و... هستند.
پرونده مقاله
روح الامين شهرستاني اصفهانی مشهور به میرجمله درسال 981 هـجری در«شهرستان» از توابع اصفهان به دنيا آمد و در سال 1047هجری در اثر بیماری لقوه و فالج در دهلی چشم از جهان فروبست. وی با وجود شغل وزارت یکی از شاعران پرکار زمان خویش است. وی به تقليد از نظامي، خمسه اي سروده است. چکیده کامل
روح الامين شهرستاني اصفهانی مشهور به میرجمله درسال 981 هـجری در«شهرستان» از توابع اصفهان به دنيا آمد و در سال 1047هجری در اثر بیماری لقوه و فالج در دهلی چشم از جهان فروبست. وی با وجود شغل وزارت یکی از شاعران پرکار زمان خویش است. وی به تقليد از نظامي، خمسه اي سروده است. شعرهای او قریب به سی هزار بیت است. شیوۀ او در شاعری همان است که کلیم در مدحش گفته: «خلعت الفاظ بر قد معانی دوخته». مقایسۀ نظیره ها با اصل اثر می تواند در شناخت اثر ادبی و دلایل ماندگاری و موفقیت آن راهگشا باشد. در این مقاله، با مقایسۀ محتوایی و ساختاری- زبانی منظومۀ شیرین و خسرو روح الامین با خسرو و شیرین نظامی، تفاوت ها و شباهت های دو منظومه بررسی شده است. در بخش هایی از داستان که به تقلید از نظامی سروده شده، در شیوۀ بیان متفاوت است. بسیاری از الفاظ و ترکیبات و تعبیرات نظامی در شعر او با قالب تازه ارائه شده اند که نسبت به اصل خود در جایگاه نازل تری قرار می گیرند. این تغییر و تفاوت اغلب در محور جانشینی و همنشینی رخ می دهد. روح الامین کمتر به نوجویی در ترکیبات و تعبیرات و الفاظ گرایش دارد و همت خود را بیشتر صرف تغییر روایت و حوادث داستان می‌کند.
پرونده مقاله
محمود دولت‌آبادی یکی از داستان‌نویسان بزرگ ایران است. او با تلاش و جدیت در امر خلاقیت ادبی توانسته است خود را در جامعه ادبی ایران و تا حدی جهان تثبیت کند. دولت‌آبادی مانند هر نویسنده بزرگ دیگر مراحل رشد و تکامل هنری خود را گام به گام پیموده و از پیچ و خم‌های دراز دامنی چکیده کامل
محمود دولت‌آبادی یکی از داستان‌نویسان بزرگ ایران است. او با تلاش و جدیت در امر خلاقیت ادبی توانسته است خود را در جامعه ادبی ایران و تا حدی جهان تثبیت کند. دولت‌آبادی مانند هر نویسنده بزرگ دیگر مراحل رشد و تکامل هنری خود را گام به گام پیموده و از پیچ و خم‌های دراز دامنی گذشته است. تحت تأثیر گفتمان‌های متعدد و مدام نوشونده تاریخ معاصر ایران قرار گرفته و آثارش را در واکنش و پاسخ به این گفتمان‌ها خلق کرده است. در این پژوهش، داستان‌های بلند او را که به یک اعتبار میان داستان کوتاه و رمان معلق مانده‌اند، از نگاه تأثیر مستقیم و غیر مستقیم ایدئولوژی و گفتمان‌های رایج در دهه‌های چهل و پنجاه هجری بررسی کرده‌ایم. این آثار به لحاظ زیباشناختی دارای ضعف‌هایی است، اما نویدبخش نویسنده‌ای بزرگ هستند که با نگارش کلیدر، جای خالی سلوچ و روزگار سپری شده مردم سالخورده به حقیقت می‌پیوندد. اما از نظر درونمایه و پرداخت شخصیت‌های داستانی، دولت‌آبادی شاید بدون آنکه خود اشرافی بر این امر داشته باشد، در دامنه اثرگذاري ایدئولوژی و گفتمان‌های روزگار خود قرار می‌گیرد و مضامینی را به دنیای داستان‌هایش وارد می‌کند که با محیط فرهنگی خود چندان سنخیتی ندارند و آدم‌های او نیز ریشه‌های خود را از سرزمین فرهنگ بومی کنده‌اند و غرب پروردگانی هستند که تنها زبان و لباس بومی بر تن کرده‌اند.
پرونده مقاله
نظامي گنجوي، در شعر زباني پيچيده و استعاري دارد. او با واژگان بسيار بازي مي‌كند و براي تأثيرگذاري عاطفي، بر مخاطب مي‌كوشد. این نوشته، پژوهشی دربارة زبانِ شعریِ او بر اساس نظریه‌های فرمالیستی با هنجارگریزی است. مهم‌ترين وجه هنجارگريزي، دوري از تكرار لفظ و معناي عادي است، چکیده کامل
نظامي گنجوي، در شعر زباني پيچيده و استعاري دارد. او با واژگان بسيار بازي مي‌كند و براي تأثيرگذاري عاطفي، بر مخاطب مي‌كوشد. این نوشته، پژوهشی دربارة زبانِ شعریِ او بر اساس نظریه‌های فرمالیستی با هنجارگریزی است. مهم‌ترين وجه هنجارگريزي، دوري از تكرار لفظ و معناي عادي است، آن چيزي كه شاعر هميشه در پي آن بود. ما با بررسی عناصر این بافت می‌توانیم ترفندهای هنری و شاعرانة وی را در خلق آثار ادبی کشف کنیم. نظامی، با عدول از زبان معیار و آشنایی زدایی، به خلق این زبان پرداخته است. البته، هنجارگریزی باید بر اساس زبان هنجار و زمان کاربرد آن بررسی شود. در ساختار شعر وی، هنجارگریزی‌های موسیقایی، واژگانی، دستوری و معنایی نقشي اساسی دارند.
پرونده مقاله
با شکوفایی جریانِ عظیمِ «مدرنیسم» در قرن بیستم که همة حوزه‌هاي حیاتِ بشری را تحتِ سیطرة خویش قرار داد، در ادبیّات نیز شاهد دگردیسیِ رمان و پیدایشِ شیوه‌هاي نوینی برای روایتِ داستان بودیم. اصطلاح استعاریِ «جریان سیّال ذهن» که نخستین بار توسّط «ویلیام جیمز» آمریکایی در حو چکیده کامل
با شکوفایی جریانِ عظیمِ «مدرنیسم» در قرن بیستم که همة حوزه‌هاي حیاتِ بشری را تحتِ سیطرة خویش قرار داد، در ادبیّات نیز شاهد دگردیسیِ رمان و پیدایشِ شیوه‌هاي نوینی برای روایتِ داستان بودیم. اصطلاح استعاریِ «جریان سیّال ذهن» که نخستین بار توسّط «ویلیام جیمز» آمریکایی در حوزة علم روانشناسی مطرح شد، طیِ همین پروسة «مدرنیسم» واردِ حوزة ادبیّاتِ داستانی شده، به شیوه‌ای مدرن به روایتِ رمان مبدّل گشت. در قالبِ این مقاله کوشیده‌ایم پس از اشاره‌ای گذرا به ویژگی‌ها و مشخّصه‌هاي «جریان سیّال ذهن» با انتخابِ داستان‌هايی از «مصطفی مستور» که آثارش بیشترین شباهت را به شیوة «جریان سیّال ذهن» دارد، آنها را از منظرِ انطباق با معیارهای داستانِ «جریان سیّال ذهن» مورد بررسی و نقد قرار دهیم. به بیانِ دیگر اين مقاله در صدد پاسخگویی به‌این پرسش است که می‌توان تعدادی از داستان‌هاي «مصطفی مستور» را – آنگونه که آيا برخی از منتقدین گفته‌اند- در مجموعة داستان‌هاي «جریان سیّال ذهن» جای داد؟
در کنار آنچه به عنوان هدف غایی این مقاله عنوان شد، بايد گفت که صفت «جریان سیّال ذهن» به آن دسته از داستان‌ها اطلاق می‌شود که دارندة همه یا بخش اعظمی‌از ویژگی‌هاي «جریان سیّال ذهن» باشد. بدین ترتیب نمونه‌هاي مستخرج و ارائه شده از داستان‌هاي مستور برای تک تک ویژگی‌هاي «جریان سیّال ذهن» نه به معنای قطعیّتِ انتسابِ آنها به‌این شیوه از داستان‌پردازی، بلکه کوششی است تا درصدِ وجودِ این ویژگی‌ها و شدّت و ضعفِ آنها در داستان‌هاي موردِ بررسی نشان داده شود.
پرونده مقاله
بومي‌گرايي واكنش روشنفكراني بود كه مي‌خواستند مخاطبان خود را به اصالت‌ها و ريشه‌هايشان توجه دهند، بنابراين كشور‌هاي فراواني كه در معرض استعمار قرار داشتند، به اين موضوع توجه كردند و طبيعتاً جريان‌هاي گوناگون روشنفكري در ايران نيز به آن بي‌توجه نماندند. در بررسي جريان‌ها چکیده کامل
بومي‌گرايي واكنش روشنفكراني بود كه مي‌خواستند مخاطبان خود را به اصالت‌ها و ريشه‌هايشان توجه دهند، بنابراين كشور‌هاي فراواني كه در معرض استعمار قرار داشتند، به اين موضوع توجه كردند و طبيعتاً جريان‌هاي گوناگون روشنفكري در ايران نيز به آن بي‌توجه نماندند. در بررسي جريان‌هاي داستاني پيش از انقلاب، با جريان بومي‌گرايي مواجهيم، جرياني كه معمولاً منتقدان به آن توجه نكرده‌اند. در داستان‌هاي اين جريان به نقد بيگانگان و دولت همراه با بيگانگان و توجه دادن مردم به ريشه‌هاي خود توجه شده است. در اين مقاله ضمن نظري مختصر به شرايط تاريخي، اجتماعي، فرهنگي و ادبي ايران در سال‌هاي 1320 تا 1357مؤلفه‌هاي موجود در داستان‌هاي اين جريان برشمرده شده‌است. بيگانه‌ستيزي، توجه به هويت ايراني‌اسلامي و تقابل اين مؤلفه‌ها با موضوع مدرنيسم از عمده‌ترين مؤلفه‌هاي داستان‌هاي بومي‌گراست. بررسي‌ها نشان مي‌دهد توجه به جريان بومي‌گرا در دهه 20 و 30 شمسي كمتر از دهه 40 به بعد است. سياست‌هاي محمدرضا پهلوي در اين دو دهه و نوع برخورد او با روشنفكران شرايطي را رقم مي‌زند كه در نهايت منجر به بي‌توجهي به اين جريان در دهه‌هاي 20 و 30 مي‌شود. تأثيرات جريان‌هاي روشنفكري بخصوص تفكرات آل‌احمد و شريعتي و تغيير شرايط كشور از سال 42 به بعد به اين جريان در دهه‌هاي 40 و 50 رونق مي‌بخشد.
پرونده مقاله
عبدی‌بیک نویدی، از جملة مستوفیان، مورّخان و شاعران عهد شاه تهماسب است که به اقتفای نظامی دو بار به سرودن خمسه همّت گماشت. به‌رغم آنکه عبدی‌بیک از پیشگامان نهضت تقلید از نظامی در عصر صفوی به‌شمار می‌رود و سخنش در مقایسه با بسیاری از گویندگان هم عصر خويش سلامت نسبی دارد، چکیده کامل
عبدی‌بیک نویدی، از جملة مستوفیان، مورّخان و شاعران عهد شاه تهماسب است که به اقتفای نظامی دو بار به سرودن خمسه همّت گماشت. به‌رغم آنکه عبدی‌بیک از پیشگامان نهضت تقلید از نظامی در عصر صفوی به‌شمار می‌رود و سخنش در مقایسه با بسیاری از گویندگان هم عصر خويش سلامت نسبی دارد، در ایران کمتر بررسي شده است. در مقالة حاضر با مقایسة تطبيقي منظومه‌های مجنون و لیلی عبدی‌بیک و لیلی و مجنون نظامی، برجسته‌ترین شاخص‌های شعری وی در منظومة مجنون و لیلی، براساس مقايسة محتوايي و ساختاري- زباني، ديدگاه شيعي و كلامي شاعر، ديدگاه وي نسبت به شاعري، نسبت به زن، عشق، ويژگي‌هاي داستاني و هنري اشعارش، توصيفات، تصويرسازي، دايرة واژگاني و... بررسي شده است.
پرونده مقاله
تحلیل انتقادی گفتمان، شاخه‌ای از مطالعات زبان‌شناختی است که به مفاهیمی همچون قدرت، سلطه و ایدئولوژی می‌پردازد. در این مقاله با استفاده از رهیافت‌های این رشته، روابط میان عاملان قدرت و نیز دگردیسی شکل اعمال قدرت در رمان شازده احتجاب بررسي مي‌شود. به این منظور، تمهیدات هن چکیده کامل
تحلیل انتقادی گفتمان، شاخه‌ای از مطالعات زبان‌شناختی است که به مفاهیمی همچون قدرت، سلطه و ایدئولوژی می‌پردازد. در این مقاله با استفاده از رهیافت‌های این رشته، روابط میان عاملان قدرت و نیز دگردیسی شکل اعمال قدرت در رمان شازده احتجاب بررسي مي‌شود. به این منظور، تمهیدات هنری و داستانی متن به دقت بررسی شده، اثر هنری به عنوان محصولی گفتمانی در بافت تاریخی‌اش تحلیل شده است. توجه به وقایع و شخصیت‌های دوره‌ی تاریخی‌ای که رمان روایتگر آن است، همچنین در نظر گرفتن بافت اجتماعی‌ـ سیاسی خلق اثر، نشان می‌دهد که تقابل نیروی اندیشه‌ورزی روشنفکرانه با قدرت تمامیت‌طلب حاکم، مؤلف را به سمت گزینش معنادار وقایع تاریخی برده است. گلشیری، تحت تأثیر گفتمان روشنفکری زمان خود، در این رمان با نشان دادن قدرت و خشونتِ منجر به انقراض در خاندان قاجار، میان داستان خود و شرایط اجتماعی‌ـ سیاسی حکومت پهلوی دست به نوعی معادل‌سازی زده است.
پرونده مقاله
نمادها اين قابليت و توانايي را دارند که در مسير زمان و تاريخ تغيير کرده، دچار پوست اندازي معنايي شوند. گرايش‌هاي نمادين و سمبليک در حوزه ادبيات معاصر، علاوه بر اوضاع استبدادي و حکومت‌هاي ديکتاتوري و احتياط و ترس از سانسورهاي رسانه اي، و دگرگوني سبکي، ماحصل دقت و تلاش بر چکیده کامل
نمادها اين قابليت و توانايي را دارند که در مسير زمان و تاريخ تغيير کرده، دچار پوست اندازي معنايي شوند. گرايش‌هاي نمادين و سمبليک در حوزه ادبيات معاصر، علاوه بر اوضاع استبدادي و حکومت‌هاي ديکتاتوري و احتياط و ترس از سانسورهاي رسانه اي، و دگرگوني سبکي، ماحصل دقت و تلاش براي غناي جوهر هنري- ابهام- و همچنين شرکت دادن خواننده در امر خواندن و آفرينش ادبي، جهت لذت بيشتر است.
شاعراني که از استقلال فکري و توانايي ابتکار بهره مند هستند نمادها را مواظبت کرده، آنها را از ابتذال و روزمره‌گي و حتي مرگ نجات مي‌دهند. نيما و پيروان نظريه ادبي او با تکيه بر دو واژه «تناسب» و «طبيعي بودن» در به کارگيري نمادها، سعي داشته‌اند تا نمادهاي تکراري، کهنه و مرده شعر کلاسيک را در معناهاي نو به کار گيرند تا علاوه بر عمق بخشيدن به شعر، نظريه سبکي خود را نيز غني کنند. تعدادي از نمادها را مي‌توان به دليل ماهيت و ارزش ذاتي ناشي از قدمت يا معنا پذيري بيشتر و همچنين عملکرد موثر در سطح انواع هنر، ابر نماد خواند؛ چرا که قرار گرفتن روي مسير درست معنا يابي اثر ادبي در گرو درک و تلقي درست از اين ابرنمادها است. «آب»، «باد»، «شب»، «ديوار»، «آينه» و... از اين گونه هستند که در شعر معاصر فراوان به کار رفته‌اند. چگونگي دگـرديسي معـنايي اين ابرنمـادها در حـوزه شعر معاصر سوالي است که در اين مقاله بررسي مي‌شود.
پرونده مقاله
در مقاله حاضر تحقيقات نظام‌شناسي از جنبه‌های گوناگون و در حوزه‌های مختلف نقد و بررسی شده است. در یک نگاه، رویکرد تحقیقات نظامی‌شناسی، از تدوین شرح احوال و عقاید و کلی گویی با رویکرد سنتی، به دو حوزه نقد و تحلیل آثار نظامی به سبك نوين، و بازنویسی منظومه‌هاي پنج گنج تغییر چکیده کامل
در مقاله حاضر تحقيقات نظام‌شناسي از جنبه‌های گوناگون و در حوزه‌های مختلف نقد و بررسی شده است. در یک نگاه، رویکرد تحقیقات نظامی‌شناسی، از تدوین شرح احوال و عقاید و کلی گویی با رویکرد سنتی، به دو حوزه نقد و تحلیل آثار نظامی به سبك نوين، و بازنویسی منظومه‌هاي پنج گنج تغییر یافته است.
در حوزه نقد و تحلیل، منظومه خسرو و شيرين به علت بهره‌مندي فراوان از هنرهای بیانی و بلاغی، کاربرد عناصر داستانی به سبک نوین، انعکاس فرهنگ عامه و وجود تمثیل‌ها و ضرب‌المثل‌های دلنشین، دارای ظرفیت بیشتر نقد و تحلیل بوده و دیوان نظامی نیز به سبب در دسترس نبودن نسخه تصحيح شده قابل اعتماد، کمترین پژوهش‌ها را به خود اختصاص داده است.
در حوزه بازنویسی، منظومه ليلي و مجنون، به سبب طرح ساده داستان، دربر داشتن موضوع عشق آسمانی و شهرت بیشتر این داستان در میان عوام، بیش از سایر منظومه‌ها، مورد توجه اقتباس كنندگان آثار نظامی بوده است و به مخزن‌الاسرار، به علت زبان پیچیده، مضامین عرفانی و وجود حکایت‌های متعدد، کوتاه و مجزا، اقبال نشده است.
پرونده مقاله
در كنار «انواع ادبي» جديد، همانند «رمان» و «داستان»، « افسانه»ها (قصه‌ها، سرگذشت‌ها، حكايت‌ها و...) را مي‌توان از انواع ادبي گذشته تاريخ ادب فارسي به حساب آورد.« افسانه»ها به آثاري اطلاق مي‌شود كه از زبان حيوانات يا به صورت اشعار هجايي براي سرگرمي اطفال سروده شده است چکیده کامل
در كنار «انواع ادبي» جديد، همانند «رمان» و «داستان»، « افسانه»ها (قصه‌ها، سرگذشت‌ها، حكايت‌ها و...) را مي‌توان از انواع ادبي گذشته تاريخ ادب فارسي به حساب آورد.« افسانه»ها به آثاري اطلاق مي‌شود كه از زبان حيوانات يا به صورت اشعار هجايي براي سرگرمي اطفال سروده شده است. يا متضمّن سرگذشت اشخاص واقعي همچون شاعران، عارفان و ... بوده است كه رفته‌رفته، شاخ و برگ گرفته و با نثري آراسته در خلال كتب تذكره و آثار ديگر درج شده‌اند و فراز و فرود زندگي شاعران و ابعاد گونه‌گون ادبي، فكري، روحي و اخلاقي آنها را نشان مي‌دهند. در اين مقاله، علاوه بر اشاره به تعاريف افسانه، ويژگي‌هاي اساسي آن از جهات مختلف نقد و تحليل شده است. اين تحقيق در دانش‌هايي مانند تاريخ ادبيات، سبك‌شناسي، نقد ادبي، معاني، بيان و بديع كاربرد دارد و نقاط مبهم و تاريك تاريخ ادبيات را روشن و جزئيات علوم مذكور را بيان مي‌كند.
پرونده مقاله
همزمان با طرح آرای باختین دربارۀ «منطق مکالمه» در اوایل قرن بیستم که مقدمۀ وضعِ نظریۀ بینامتنیت توسط ژولیا کریستوا در دهۀ 60 میلادی گردید، بدیع‌الزمان فروزانفر در تألیف سخن‌وسخنوران، رویکردی انتقادی پدید آورد که بعدها عبدالحسین زرین‌کوب مبانی نظری آن را ذیل عنوان «نقد ن چکیده کامل
همزمان با طرح آرای باختین دربارۀ «منطق مکالمه» در اوایل قرن بیستم که مقدمۀ وضعِ نظریۀ بینامتنیت توسط ژولیا کریستوا در دهۀ 60 میلادی گردید، بدیع‌الزمان فروزانفر در تألیف سخن‌وسخنوران، رویکردی انتقادی پدید آورد که بعدها عبدالحسین زرین‌کوب مبانی نظری آن را ذیل عنوان «نقد نفوذ» در کتاب نقد ادبی تبیین کرد. این پژوهش می‌کوشد چگونگی عملکرد فروزانفر را در ایجاد روشی منسجم برای بیان تأثیر و نفوذِ صوری و محتوایی در شعر فارسی تبیین کند و ضمن مقایسۀ آن با روش «نقد نفوذ»، آن را به‌مثابه یک رویکرد انتقادی مستقل معرفی نماید. فروزانفر با دخل و تصرف در مبحث کهن سرقات ادبی، آن را به ابزاری کارآمد و کاربردی برای توصیف چگونگی تأثیرگذاری‌های ادبی در شعر فارسی تبدیل کرد و با وجود فاصله از خاستگاه نظری بینامتنیت، مفاهیمی مشابه با آن را در تحلیل روابط ادبی در شعر و تعیین نقش و جایگاه شاعران در بستر تاریخ به‌کار برد.
پرونده مقاله
نقد اقلیمی، یکی از رویکردهای نقد ادبی است که به بررسی اقلیم خاص یک منطقه و تأثیرگذاری آن بر مؤلفه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، جغرافیایی و ... می پردازد. احمد محمود، جزو آن دسته از نویسندگانی است که توجه ویژه ای به اقلیم جنوب داشته است و مولّفه های نقد اقلیمی را می توان، چکیده کامل
نقد اقلیمی، یکی از رویکردهای نقد ادبی است که به بررسی اقلیم خاص یک منطقه و تأثیرگذاری آن بر مؤلفه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، جغرافیایی و ... می پردازد. احمد محمود، جزو آن دسته از نویسندگانی است که توجه ویژه ای به اقلیم جنوب داشته است و مولّفه های نقد اقلیمی را می توان، در آثار او از جمله «درخت انجیر معابد» جست وجو کرد. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و مسئله اصلی تحقیق، آن است که احمد محمود، با استفاده از کدام ویژگی های شاخص، به بازتاب اقلیم جنوب در رمان «درخت انجیر معابد» پرداخته است؟ احمد محمود، با استفاده از عناصر زبانی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به بازتاب اقلیم جنوب در این رمان پرداخته و بدین ترتیب، به حوزة اقلیمی نویسی جنوب، هویّتی مستقل بخشیده است. هدف از این پژوهش، آن است که نحوة تأثیرگذاری اقلیم جنوب را بر زبان، فرهنگ، باورهای عامه، آداب و رسوم، مسائل سیاسی شهر اهواز و ... مورد بررسی قرار دهیم. اهمیت و ضرورت تحقیق حاضر از آن روست که به وسیلة نقد اقلیمی، می توان به خوانش جدیدی از متن و نیز، به تشخّص سبکی احمد محمود از سایر نویسندگان دست یافت. نتایج تحقیق، بیانگر آن است که مختصات جغرافیایی و ناحیه ای بر شکل گیری نوع پوشش، معماری، شغل ها و تحوّلات سیاسی اثر گذار بوده است. عناصر اقلیمی و طبیعت، سبب ساز شکل گیری بسیاری از باورهای عامه از جمله دخیل بستن به درخت، شمع افروختن، قربانی کردن برای درخت و... شده است. نویسندة رمان، با استفاده از صورخیال اقلیمی، به بازتاب هوای گرم و شرجی و بارش کم باران در خوزستان پرداخته، و نیز عناصر طبیعت و اقلیم جنوب، زمینه ساز کشمکش میان دو جامعة سنتی و مدرن شده است. احمد محمود، ورود بیگانگان و چپاول نفت را دست مایة نغزی برای بیداری مردم در این رمان قرار داده است.
پرونده مقاله
