اين پژوهش درصدد پاسخ به اين پرسش است كه پيامبر اكرم(ص) با وجود «ما خُِطبَ به» بودن قرآن مجيد و با وصف «ما ينطق عن الهوي» و «إنك لعلي خلق عظيم» آيا سخنان لطیفه آميز ميگفتند؟ اگر اين گونه است، لطیفههای آن حضرت شامل چه نوع لطیفههایی است؟ بيشتر كدام عناصر را به كار برده چکیده کامل
اين پژوهش درصدد پاسخ به اين پرسش است كه پيامبر اكرم(ص) با وجود «ما خُِطبَ به» بودن قرآن مجيد و با وصف «ما ينطق عن الهوي» و «إنك لعلي خلق عظيم» آيا سخنان لطیفه آميز ميگفتند؟ اگر اين گونه است، لطیفههای آن حضرت شامل چه نوع لطیفههایی است؟ بيشتر كدام عناصر را به كار بردهاند؟ آيا براي لطیفه محدوديتهايي هم قائل بودهاند؟ اين پژوهش نشان ميدهد پيامبر اكرم(ص) گهگاه مزاح ميكردند و لطیفه ميگفتند. اما هرگز از محدوده اخلاق خارج نميشدند. سخنان لطیفهآميز آن حضرت دو دستهاند: دسته اول لطیفههای حكيمانه است؛ دسته دوم لطیفههای عام که پيچيدگي كمتري دارد. لطیفههای عام، به دو نوع موقعيتي و عبارتي تقسيم ميشوند. لطیفههای عبارتي شامل بلاغتهاي زباني مانند ايهام، ايجاز، ایجاد شگفتی زباني و رفتاري، تضاد و تناقض (در مفهوم صنعت ادبي) است. همچنين بخشي از لطیفهها، لطیفههای تعليمي است. لطیفههای نبوي بيشتر از نوع زباني و عبارتي است و نشانهها و نمادهاي طنز كه در آنها تحقير و توهين به ديگران باشد، در آنها ديده نميشود. اما از آنجا که اصطلاح طنز گاهی در حوزههای تحقیر و توهین افراد یا مسائل اجتماعی جولان میدهد و ساحت حضرت ختمی مرتبت از آن مبراست؛ از سوی دیگر، تاكنون کسی در نامگذاری اينگونه سخنان آن بزرگوار اقدام نکرده است. نگارنده برای حفظ ادب شرعی همه انواع ملاحتهای زبانی و لطایف نبوی را با اصطلاح «لطیفه» نامگذاري كرده است.
پرونده مقاله
آیرونی یکی از صناعات ادبی است که در چارچوب سخنی متناقض نمود و ظهور پیدا میکند. آیرونی برای بیان معنایی برجسته و دلالت بر مدلولی خاص به کار می رود و در نتیجه موجب برجستگی بخشی از کلام میشود. این صنعت به طور نهانی در قالب طنز، کنایه، مدح و ذم، در راه بیان مضمون در گسترۀ چکیده کامل
آیرونی یکی از صناعات ادبی است که در چارچوب سخنی متناقض نمود و ظهور پیدا میکند. آیرونی برای بیان معنایی برجسته و دلالت بر مدلولی خاص به کار می رود و در نتیجه موجب برجستگی بخشی از کلام میشود. این صنعت به طور نهانی در قالب طنز، کنایه، مدح و ذم، در راه بیان مضمون در گسترۀ بلاغت سخن گام برمیدارد. این پژوهش درصدد است با روشی تحلیلی-توصیفی، جایگاه آیرونی را در شطحیات بجامانده از بایزید بسطامی تبیین کند. بایزید بسطامی، شطحیات بحث برانگیزی بنا بر عرفان و زهد آمیخته به عشق بیان کرده است. در این مقاله ابتدا مفهوم آیرونی، طنز و وجوه سوررئالیستی آن، مشخص شده، پس از آن شطحیات بنا بر چارچوب ساختاری خود بازنموده میشود. با تأمل در زبان شطحیات و قرینههای آن می توان دریافت که مقام معرفت با سوررئالیسم نیز در پیوند است. در پایان این جُستار، شطحیات متناقض نما و فراواقع، بر اساس صنعت آیرونی و در چارچوب مبانی تصوف و مقامات عرفانی مشخص و تبیین میشود.
پرونده مقاله