اگرچه ساخت بحرانی آثار محمود دولتآبادی سیمای شخصیتهای داستانی نویسنده را انعطافناپذیر و گاه خشن معرفی کرده است و ساختارهای نشانهشناسی روایی داستان آنان را به سمت تقابل یا رویارویی مستقیم با عامل برهمزنندة نظم و آرامش ناپایدار اولیه سوق میدهد؛ با این حال معتقدیم که چکیده کامل
اگرچه ساخت بحرانی آثار محمود دولتآبادی سیمای شخصیتهای داستانی نویسنده را انعطافناپذیر و گاه خشن معرفی کرده است و ساختارهای نشانهشناسی روایی داستان آنان را به سمت تقابل یا رویارویی مستقیم با عامل برهمزنندة نظم و آرامش ناپایدار اولیه سوق میدهد؛ با این حال معتقدیم که تقابل پرسناژ با خود و نیز با دیگری بیش از آنکه منوط به لزوم حفظ هماهنگی ماهیت و نحوة کنش شخصیتهای داستانی با ساخت بحرانی اثر باشد؛ برآمده از اندیشة دو قطبی و ذهنیت تقابلی است که نظام تخیلی نویسنده در برابر دنیای پرآشوب و پراضطراب بیرونی از خود به نمایش میگذارد. اگر در بدو امر نوع رویکرد فلسفی و نحوة پاسخگویی نظام تخیلی دولتآبادی در برابر دنیای پرتلاطم و بیرحم پیرامونیـ آنچنان که در عالم داستانی نویسنده متبلور شدهـ وی را به خلق شخصیتهای داستانی سوق داده که با خود و سپس با دنیای پیرامونی در جنگ و ستیزی نابود کننده هستند؛ ذهنیت تخیلی نویسنده، به مرور، دوئیت درون را به نوعی تجربة دیالکتیکی و فرصتی برای بروز چالشهای ذهنی-فکری بدل میکند؛ چالشهایی که درلابلای سیرعادی روایت داستانی در قالب گفتمان تحلیلی-استفهامی مجال بروز پیدا کرده و ورای تقسیمبندی عالم داستانی به دو قطب روایت داستانی و رسالة تحلیلی- نظری، نوع نگرش نویسنده را به خود و دیگری آشکار میسازد.
پرونده مقاله
اميد و نااميدي از ويژگيهاي مهم انسان است كه با تنگناها و گشايشهاي زندگي او نمود مييابد. دربارۀ اين دوگانه، نظريه های گوناگوني در عرصههاي مختلفي چون فلسفه، اخلاق، روانشناسي، علوم اجتماعي و... وجود دارد. اميد و نااميدي با يكديگر ديالكتيك دارند و رنج به عنوان نمودي ا چکیده کامل
اميد و نااميدي از ويژگيهاي مهم انسان است كه با تنگناها و گشايشهاي زندگي او نمود مييابد. دربارۀ اين دوگانه، نظريه های گوناگوني در عرصههاي مختلفي چون فلسفه، اخلاق، روانشناسي، علوم اجتماعي و... وجود دارد. اميد و نااميدي با يكديگر ديالكتيك دارند و رنج به عنوان نمودي از نااميدي، بستري براي زايش اميد است. اين دوگانه داراي دو بعد فردی و اجتماعی است كه در ارتباط مستقیم با يكديگرند. فرد به مثابه اجتماع است؛ بنابراین امید یا ناامیدی فردی و حتي يأس فلسفي غالباً تحت تأثیر وضعیت اجتماعی است. با توجه به اينكه انسان سوژۀ اصلي رمان است، ميتوان بازنمايي امید یا ناامیدی را در رمان بررسيد. «يكليا و تنهايي او» نوشته تقي مدرسي از جمله اولين رمانهاي تمثيلي پس از کودتای 28 مرداد است كه به صورت غير مستقيم سعي در بازنمايي وضعيت جامعۀ ايران دارد. جستار حاضر با روش توصيفي - تحليلي به تحليل دوگانه اميد و نااميدي و ساختهاي انديشگاني آن در اين اثر ميپردازد؛ با اين پيش فرض كه هرچند نااميدي گفتمان اين رمان است، نوعي اميد در بطن آن نهفته است. بنابراين ميتوان به «يكليا و تنهايي او» از دريچه اميد نيز نگريست و آن را منعكسكننده صرف يأس و شكست ندانست.
پرونده مقاله