فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - بررسي و تحليل انتقادي ديدگاه‌هاي ادبي رادوياني در ترجمانالبلاغه
مهدي محبّتیترجمانالبلاغه به عنوان نخستين كتاب منثور فارسي در حوزه‌هاي نقد ادبي و بلاغت، نقشي يگانه و ممتاز در تأسيس و تحليل اين مباحث و موضوعات دارد. رادوياني با نوشتن اين كتاب، هم نخستين سنگ بناي مباحث ادبي را به نثر گذاشت و هم مجموعه ديدگاه‌ها و انديشه‌هاي رايج در حوزه مسائل ز چکیده کاملترجمانالبلاغه به عنوان نخستين كتاب منثور فارسي در حوزه‌هاي نقد ادبي و بلاغت، نقشي يگانه و ممتاز در تأسيس و تحليل اين مباحث و موضوعات دارد. رادوياني با نوشتن اين كتاب، هم نخستين سنگ بناي مباحث ادبي را به نثر گذاشت و هم مجموعه ديدگاه‌ها و انديشه‌هاي رايج در حوزه مسائل زيباشناختي شعر را كه غالباً به زبان عربي بود، وارد زبان فارسي و فرهنگ ايراني كرد و تا حدودي آن مقوله‌ها را بومي ساخت. ضمن آن كه با خلق اين اثر گام مهمي در علمي ساختن نثر فارسي نيز برداشت و زمينه را براي طرح وسيع‌تر اين مقوله‌ها ـ در اين زبان ـ آماده ساخت و موجي نو در ميان متفكران و صاحب‌نظران ادبي ـ از جمله رشيد و طواط و متابعان او ـ در انداخت و تا قرن‌ها بعد اين موضوعات را از اشتغالات ذهني و قلمي انديشه‌ورزان و دوستداران ادبيات ساخت. ترجمانالبلاغه، علاوه بر نقش ممتازي كه در آغازگري و پيوند مباحث فرهنگي و ادبي داشت، خود نيز بسياري ديدگاه‌ها و آراء تازه در زمينه نقد و بلاغت و بديع مطرح كرد و گهگاه به نقد عملي و حتي ساختاري فكر و شعر روزگار خود پرداخت و نكته‌هايي تازه و راهگشا را هديه ارباب معرفت كرد. هدف اين مقاله، افزون بر تبيين جايگاه ترجمانالبلاغه در فرهنگ و ادب ايران ـ كه پيش از آن استاد مرحوم احمد آتش بخشي از آنها را مطرح ساخته بودند و بخش مهمي را هم به ميان نياورده بودند ـ بررسي دقيق و استنادي ديدگاه‌ها و انديشه‌هاي رادوياني در باب شعر و اركان سازندة آن و نيز مسأله ساخت و صورت و معنا در شعر است. ضمن آن كه كل كتاب ترجمانالبلاغه هم به صورتي يكپارچه و مرتبط، مورد نقد و تحليل دقيق ساختاري و تطبيقي قرار گرفته است و خاستگاه، نوع نگاه، شيوه‌هاي تحليل صنايع ادبي و ضعف و قوت‌هاي رادوياني هم مورد نقد و بررسي قرار گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - تأثير جنسيت بر نحوه بيان تقاضا (پژوهشي در حوزة جامعه‌شناسي زبان)
ندا هدايتهدف از تحقيق حاضر بررسي تأثير جنسيت به عنوان عاملي اجتماعي بر نوع مستقيم يا غير مستقيم بودن نحوه بيان تقاضاي مردان و زنان است. براي بحث دربارة نقش جنسيت برروي نوع كاربرد گفتارهاي امری مثل تقاضا، دستور و امر، اطلاعات لازم از 80 دانشجوي دانشگاه شيراز جمع‌آوري گرديد. بدين چکیده کاملهدف از تحقيق حاضر بررسي تأثير جنسيت به عنوان عاملي اجتماعي بر نوع مستقيم يا غير مستقيم بودن نحوه بيان تقاضاي مردان و زنان است. براي بحث دربارة نقش جنسيت برروي نوع كاربرد گفتارهاي امری مثل تقاضا، دستور و امر، اطلاعات لازم از 80 دانشجوي دانشگاه شيراز جمع‌آوري گرديد. بدين منظور پرسشنامه‌اي شامل 6 سؤال تهيه شد كه هر يك از سؤال‌ها موقعيت متفاوتي را تبيين مي‌كردند. نيمي از اشخاصي كه به پرسشنامه پاسخ دادند دانشجويان دختر و نيمي ديگر پسر بودند. اطلاعات به دست آمده در طول تحقيق، با انجام چند فرايند آماري (آزمون t و آزمون كاي 2) تجزيه و تحليل شد. نتايج نشان داد زنان به نحوة بيان درخواست‌هاي‌شان، به ويژه در موقعيت‌هاي رسمي و اجتماعي، بيش از مردان توجه نشان مي‌دهند. با توجه به نتايج اين بررسي‌ها مي‌توان گفت زنان در اين نوع رفتار كلامي، رسمي‌تر و محافظه كارانه تر از مردان عمل مي‌كنند و اين مسأله را مي‌توان تا حدي با رعايت ادب اجتماعی آنان در گفتار مرتبط دانست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - تفاوت و تقابل نسل‌ها در آثار سعدي
ناصر نیکوبخت حسن شاهیپورمناسبات نسلي و تفاوت و تقابل نسل‌ها، از دغدغه‌هاي اصلي همه ملل در طول تاريخ بشر بوده و همواره توجه مصلحان اجتماعي را به خود معطوف كرده است. تحولات اجتماعي، سياسي، اقتصادي و به طور كلي تكامل جوامع و مخصوصاً پديده صنعتي شدن، تأثيرات محسوسي بر هنجارهاي رفتاري نسل‌ها داشته چکیده کاملمناسبات نسلي و تفاوت و تقابل نسل‌ها، از دغدغه‌هاي اصلي همه ملل در طول تاريخ بشر بوده و همواره توجه مصلحان اجتماعي را به خود معطوف كرده است. تحولات اجتماعي، سياسي، اقتصادي و به طور كلي تكامل جوامع و مخصوصاً پديده صنعتي شدن، تأثيرات محسوسي بر هنجارهاي رفتاري نسل‌ها داشته است كه از اين ميان، با توجه به اقتضائات خاص دوره جواني، اين تفاوت رفتاري در اين نسل محسوس‌تر و ملموس‌تر جلوه كرده است. سعدي، در ضمن داستان‌ها و حكايات كوتاه با اشاره به پاره‌اي از اين تفاوت‌ها و تقابل‌ها، آن را امري طبيعي و عادي برشمرده، هرچند درصدد بيان علل و عوامل اين گسست برنيامده است. او مي‌كوشد با تكيه بر آموزه‌هاي اخلاقي، جوانان را به طاعت‌پذيري و تجربه‌اندوزي از پيران دعوت كند و اغلب با دفاع از ارزش‌ها و سنت‌هاي اجتماعي، پيران را در شيوه‌هاي رفتاري محق‌تر مي‌داند. در ادامه مقاله پاره‌اي اندرزها و نصايح سعدي به دو نسل جوان و پير احصا شده و قضاوت نهايي را به خواننده واگذار كرده‌ايم كه تا چه حد آموزه‌هاي اخلاقي ادبيات تعليمي گذشته، مي‌تواند امروزيان را در ترميم گسست نسلي ياري نمايد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - ضرورت بازنگري در بخش تركيبات خارجي فرهنگ فارسي معين
دكتر محمود فضيلتفرهنگ فارسي معين، بين سال‌هاي 1342 تا 1352 در شش جلد منتشر و تاكنون بارها تجديد چاپ شده است. استاد معين، اين فرهنگ را به منظور پاسخگويي به بخشي از نيازهاي دانش‌پژوهان گرد آورده؛ از روش علمي در سه بخش لغات، تركيبات خارجي و اعلام استفاده كرده است. مولف همچنين از استادان و چکیده کاملفرهنگ فارسي معين، بين سال‌هاي 1342 تا 1352 در شش جلد منتشر و تاكنون بارها تجديد چاپ شده است. استاد معين، اين فرهنگ را به منظور پاسخگويي به بخشي از نيازهاي دانش‌پژوهان گرد آورده؛ از روش علمي در سه بخش لغات، تركيبات خارجي و اعلام استفاده كرده است. مولف همچنين از استادان و خاورشناساني كه در تأليف كتاب با او همكاري كرده‌اند؛ درمقدمه جلد نخست نام برده است. نگارنده با توجه به اهميت و تجديد چاپ اين كتاب و مراجعه گسترده و مكرر اهل نظر، مواردي از «بخش تركيبات خارجي» را به منظور ويرايش و بازنگري در چاپ‌هاي بعدي يادآوري مي‌كند و پس از اشاره به روش استاد معين در نگارش فرهنگ فارسي، از پيشوايان فرهنگ‌نويسي او، سخن مي‌گويد. تركيبات خارجي فرهنگ فارسي، شامل واژه‌هايي از زبان‌هاي عربي، تركي و اروپايي مندرج در نوشتار و گفتار زبان فارسي است. اين گونه تركيبات، اغلب ويژگي‌هاي اصلي خود را حفظ كرده‌اند. محدود بودن اين گونه تركيبات از نظر هويت دستوري به دو گروه تركيبي و فعلي، موجب شده است مولّف كتاب، به ويژگي‌هاي دستوري تركيبات خارجي نپردازد و در اين مقاله نيز از آن سخني به ميان نيايد. پيشينه نقد وبررسي فرهنگ معين به چندسال پس از انتشار آن مي‌رسد كه به عنوان نمونه مي‌توان مقاله دكتر علي اشرف صادقي در مجله دانشكده ادبيات دانشگاه تهران را برشمرد. مقاله حاضر، صرف نظر از علل و عوامل و نوع اشتباهات و كاستي‌ها با نگارشي متفاوت از گفتارها و مقالات ديگر، به بازنگري در فرهنگ معين مي‌پردازد. با اين اميد كه گامي در ويرايش اين كتاب مرجع، برداشته باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - مقايسه تحليلي رمان‌هاي ناتوراليستي «نانا» و رئاليستي «باباگوريو»
عبدالله حسن‌زاده ميرعليشباهت ظاهري و دشواري تمايز اصول و قواعد مكاتب ناتوراليسم و رئاليسم، منشأ اشتباهات فراواني براي منتقدان بوده است. تا آنجا كه گاهي آثار ناتوراليستي به عنوان آثار رئاليستي معرفي مي‌شوند. در اين مقاله اصول و قواعد مكاتب فوق، در دو اثر برجسته ناناي اميل زولا و بابا گوريوي با چکیده کاملشباهت ظاهري و دشواري تمايز اصول و قواعد مكاتب ناتوراليسم و رئاليسم، منشأ اشتباهات فراواني براي منتقدان بوده است. تا آنجا كه گاهي آثار ناتوراليستي به عنوان آثار رئاليستي معرفي مي‌شوند. در اين مقاله اصول و قواعد مكاتب فوق، در دو اثر برجسته ناناي اميل زولا و بابا گوريوي بالزاك، نقد و تحليل شده است. اشخاص داستاني «نانا» در عين عادي و معمولي بودن، هر يك معرف قشر معيني از جامعه‌اند و نويسنده ناتوراليست اصراري بر تيپ‌سازي ندارد. ولي در «باباگوريو» با وجود برگزيده شدن قهرمانان از ميان افراد جامعه، به آنها برجستگي خاصي (تيپ) بخشيده مي‌شود. انتقاد در آثار ناتوراليستي به مثابة مبارزه با بيماري‌هايي تلقي مي‌شود كه بر وحدت ارگانيك جامعه هجوم مي‌آورد. اما در آثار رئاليستي عميق‌ترين ريشه‌هاي تضادهاي اجتماعي عصر كاويده مي‌شود. با وجود اينكه اصول علمي ناتوراليسم پرداختن به هر موضوعي را صرف نظر از طبقه مجاز مي‌داند، موضوع آثار ناتوراليستي بيشتر طبقات متوسط و پايين جامعه را شامل مي‌شود. اما نويسنده رئاليست در آثار خود با وجود به تصوير كشيدن هر دو طبقه بالا و پايين جامعه، بيشتر به واقعيت‌ها و رنج‌هاي مربوط به طبقه كارگر توجه مي‌كند. اكثر رمان‌هاي ناتوراليستي داراي پاياني اندوه بار، نگران كننده و فاجعه‌آميز هستند و موجب ناراحتي خواننده مي‌شوند. ولي آثار رئاليستي با وجود اينكه معمولاً پاياني غم انگيز دارند، تا حد آثار ناتوراليستي فاجعه‌آميز نيستند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - منزلت دانش در جهان اسلام و انعكاس آن در ادب فارسي
مهدي محققدانش به دليل شرافت ذاتي و گوهري‌اش در جهان اسلام به جد مورد اهتمام قرار گرفته و در اعتبار و ارزش آن و مقام و جايگاه عالمان، سخن‌هاي آموزنده و دلپذير گفته شده است. پاره‌اي از اين گفتارهاي نغز در ذهن و زبان دانشمندان اديب و اديبان فرهيخته راه يافته و از اين طريق ابيات و چکیده کاملدانش به دليل شرافت ذاتي و گوهري‌اش در جهان اسلام به جد مورد اهتمام قرار گرفته و در اعتبار و ارزش آن و مقام و جايگاه عالمان، سخن‌هاي آموزنده و دلپذير گفته شده است. پاره‌اي از اين گفتارهاي نغز در ذهن و زبان دانشمندان اديب و اديبان فرهيخته راه يافته و از اين طريق ابيات و سخناني زيبا در پاسداشت دانش و بزرگداشت دانشمندان آفريده شده است. در اين مقاله كوتـاه بــه انعكـاس بـاورهاي اسلامـي در بـاب منـزلت دانش در ادب گـرانسنگ فـارسي خواهيم پرداخت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - موسيقي و تخيل در شعر پژمان بختياري
مريم مشرفحسين پژمان بختياري (1353-1297) يکی از شاعران سنت‌گرای رمانتيک است که اشعارش را با توجه به الگوهای زيباشناختی شعر کهن ايران سروده است. چنان‌که می‌دانيم شعر سنتی با قالب‌های متنوع خود پس از نوگرايی‌های دوران معاصر، به حيات خود ادامه داده و شاعران نسبتاً برجسته‌ای نيز به ف چکیده کاملحسين پژمان بختياري (1353-1297) يکی از شاعران سنت‌گرای رمانتيک است که اشعارش را با توجه به الگوهای زيباشناختی شعر کهن ايران سروده است. چنان‌که می‌دانيم شعر سنتی با قالب‌های متنوع خود پس از نوگرايی‌های دوران معاصر، به حيات خود ادامه داده و شاعران نسبتاً برجسته‌ای نيز به فرهنگ و هنر معاصر معرفی کرده است. پژمان بختياری در رديف شاعرانی مانند رعدی آذرخشی، رهی معيری، اميری فيروزکوهی، وحيد دستجردی و بديع‌الزمان فروزانفر قرار می‌گيرد. او از جمله شاعران معاصر است كه تاكنون بررسي دقيقي در مورد شعرش صورت نگرفته است. مقالة حاضر عنصر موسيقي و تخيل را در ديوان اشعار وی تبيين و تحليل کرده و به اين نتيجه رسيده است كه از ميان عوامل اصلي شعر؛ يعني زبان، موسيقي و تخيل، در آثار اين شاعر موسيقي برتری چشمگيری دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - نگاهي به اشعار طبي در ادب پارسي
علي قضاوي حسن شاهیپورشعراي پارسي نه تنها بر علوم ادبي كه برخي از آنها در علوم مختلف زمان از قبيل فقه و كلام، عرفان و فلسفه، تاريخ و جغرافيا، طب و نجوم از علما و دانشمندان معاصر خود بوده و با به كارگيري علوم مزبور، به ويژه علم طب، به آثار خويش، روح و لطافتي خاص بخشيد‌ه‌اند. گروهي از اين بزرگ چکیده کاملشعراي پارسي نه تنها بر علوم ادبي كه برخي از آنها در علوم مختلف زمان از قبيل فقه و كلام، عرفان و فلسفه، تاريخ و جغرافيا، طب و نجوم از علما و دانشمندان معاصر خود بوده و با به كارگيري علوم مزبور، به ويژه علم طب، به آثار خويش، روح و لطافتي خاص بخشيد‌ه‌اند. گروهي از اين بزرگان نيز گرچه طبيب نبوده‌اند، با طبيبان حاذق زمان خود مجالست داشته و يا اينكه از نحوة طبابت مرسوم در آن دوران با خبر بوده‌اند؛ به طوري كه تأثير ژرف اين دانش در اشعار نغزشان به خوبي تجلي كرده است. در اين مقاله رد پاي طب نوين در اشعار شاعران بزرگي چون فردوسي، مولوي، خاقاني، منوچهري و نظامي گنجوي بررسي شده و با يافته‌هاي دانش پزشكي نوين مقايسه گرديده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - نگاهي ديگر به موسيقي شعر و پيوند آن با موضوع، تخيل و احساسات شاعرانه
پرند فیاضمنشموسيقي يكي از عناصر سازنده شعر است كه كلام را برجسته مي‌سازد و سبب تمايز زبان نظم از نثر مي‌گردد. بررسي اين ركن از شعر، همچنين پيوندي كه ميان آهنگ كلام با عناصر ديگر وجود دارد، مسأله‌اي است كه اين مقاله بدان مي‌پردازد. براي تبيين اين مسأله در دو بخش: بخش اوّل به تعريف چکیده کاملموسيقي يكي از عناصر سازنده شعر است كه كلام را برجسته مي‌سازد و سبب تمايز زبان نظم از نثر مي‌گردد. بررسي اين ركن از شعر، همچنين پيوندي كه ميان آهنگ كلام با عناصر ديگر وجود دارد، مسأله‌اي است كه اين مقاله بدان مي‌پردازد. براي تبيين اين مسأله در دو بخش: بخش اوّل به تعريف موسيقي و انواع آن در شعر فارسي پرداخته، بخش دوم رابطه ميان موسيقي شعر با موضوع، تخيّل و عاطفه بررسي شده است. تشريح مطالب مذكور، مشخص ساخت كه موسيقي شعر در كنار تقسيمات چهار‌گانه اديبان فارسي زبان به سه دسته موسيقي بيروني (جنبه عروضي شعر)، موسيقي كناري (آهنگ خاص همخواني ميان كلمات پاياني مصراع‌ها «رديف و قافيه») و موسيقي مياني (انواع توازن‌هاي حاصل از ارتباطات لفظي و تناسبات معنايي) تقسيم مي‌شود. امّا شعر تعبيري از اجتماع، اصول، باورها و انديشه‌هاي شاعر است و موسيقي شعر زبان دل و احساس او و «لاجرم هر آنچه از دل برآيد، بر دل نشيند.» انواع متفاوت موسيقي شعر؛ يعني وزن، قافيه و رديف و واژه‌ها و لفظ از جمله عناصري هستند كه معنا، عاطفه و تخيّل شاعر را به مخاطب منتقل مي‌كنند و تنوّع موسيقايي در اين زمينه عامل مهمّي در القاي موضوع و احساسات شاعرانه به خواننده و شنونده است. شاعر با رعايت تناسب و پيوندي كه ميان موسيقي شعر با عناصر ديگر وجود دارد، تلاش مي‌كند به هدف و غايت اصلي شعر ـ كه همانا بيان مفاهيمزيبايي‌شناسي، موسيقي شعر، موضوع، تخيّل، عاطفه و محتواي دروني شعر است ـ نزديك گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - آغاز شعر عرفاني فارسي
علیرضا فولادیگفتار حاضر به بررسي دو نظريه در باره شعر عرفاني فارسي مي‌پردازد: يكي نظريه «تكامل‌گرايانه» كه پيدايش اين نوع شعر را نتيجه تكامل شعر زهدي مي‌داند و ديگري نظريه «انسجام‌گرايانه» كه پيدايش آن را تابع پيوستاري از زمينه‌ها و پيشينه‌ها مي‌شمارد. مطالعه چکیده کاملگفتار حاضر به بررسي دو نظريه در باره شعر عرفاني فارسي مي‌پردازد: يكي نظريه «تكامل‌گرايانه» كه پيدايش اين نوع شعر را نتيجه تكامل شعر زهدي مي‌داند و ديگري نظريه «انسجام‌گرايانه» كه پيدايش آن را تابع پيوستاري از زمينه‌ها و پيشينه‌ها مي‌شمارد. مطالعه پيشينه شعر عرفاني فارسي در شعر غيرعرفاني، نثر عرفاني عربي و فارسي، شعر عرفاني عربي و شعر عرفاني فارسي، اين گفتار را به عرصه‌اي براي عرضه هرچه روشن‌تر نظريه انسجام‌گرايانه تبديل كرده‌است. اين بحث با معرفي چند تن از آغازگران اين نوع شعر خاتمه مي‌يابد. پرونده مقاله