اثرپذیری پنهان حافظ از قرآن کریم در غزل پنجم دیوان او
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایرانعلی نظری 1 * , علی فتح اللهی 2 , پروانه رضایی 3
1 -
2 -
3 -
کلید واژه: قرآن حافظ بینامتنی غزل موسی عبد,
چکیده مقاله :
تأثیر قرآن بر اشعار حافظ از زوایای مختلف از قبیل اقتباس الفاظ و مضامین، شبیه‌سازی ساختار و اسلوب‌های بیانی، بدیهی به نظر می‌رسد. بهره‌مندی حافظ از کلام بی‌همتا و آسمانی قرآن، به‌صورت پنهان و ناشناخته، رمزآلود و تأویل‌بردار و ایهام‌آور و چند کاربردي، سخن وی را در میان سخنان بشری، رنگی هنری بخشیده است. به نظر می‌رسد داستان موسی و عبد (خضر) در سوره کهف، الگو و مبنای حافظ در سرایش غزل پنجم دیوان (دل می‌رود...)، قرار گرفته است و حافظ آگاهانه و با هنرمندی تمام عیار خود، طرح، نقشه، مواد و مصالح اولیه این غزل را از داستان مذکور گرفته و با ساختاری شعری و هنری در پی بیان معانی مختلف بر آمده و داستان مذکور را به زبان شعرفارسی بازآفرینی کرده است. حضور واژه‌ها، عناصر، رمزها و نشانه‌های متعدد در متن غزل مذکور‌ـ در کنار ظرفیت پذیرش تعابیر و دریافت‌های متداول حافظ‌‌شناسان‌‌ـ ما را به داستان موسی و عبد در قرآن کریم رهنمون می‌کند. آشکارشدن راز پنهان، کشتی شکسته، دیدار آشنا، درویش بی‌نوا، کوشش در راه عیش، به خود نپوشیدن، به می‌آلودن، عذرخواهی، هات و...، بی‌واسطه و باواسطه، نمادها، نشانه‌ها و روابطی است که نويسندگان در این مقاله، در صدد تطبیق آنها بر فضا، ساختار و مضامین آیات 62 تا 82 سوره کهف می‌باشند.
It is obvious that Hafez poetry is completely affected by the Quran in its words, expressions, phrases, structure and style. This has made his word symbolic, ambiguous, multilayer in content, and artistic. His fifth sonnet has been inspired by the story of Moses and Abd (Khedhr) in the Quran. He must have consciously and skillfully got use of the plot of the story and combined it with the elements of Persian poetry. Key words and phrases making the reader of the sonnet associate them with the verses from the Quran including ‘unveiling the mystery’, ‘wrecked ship’, ‘visiting the familiar one’, ‘the man of poverty’, ‘struggle for joy and pleasure’, ‘getting addict by wine’, and begging apology’ directly or indirectly are the signs and symbols whose compatibility with the content of the verses 62 and 82 in the Surah of Kahf (cave) the author tries to examine.