تحلیل تطبیقیِ پنج فیلم سینمایی اقتباسی در سینمای ایران با متن داستان‌های مربوط به آنها
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایرانسیاوش گلشیری 1 , نفیسه مرادی 2 *
1 -
2 -
کلید واژه: فیلم داستان اقتباس روایت سینما ,
چکیده مقاله :
در این پژوهش، به بحث دربارۀ اقتباس‌های ادبی و فنون اقتباس در سینمای دهۀ هشتاد ایران خواهیم پرداخت و از این منظر، پنج اثر سینمایی دهۀ هشتاد («شب‌های روشن»، «گاوخونی»، «دیشب بابات رو دیدم آیدا»، «زمستان است» و «پاداش سکوت») را با آثاری از حوزۀ ادبیات داستانی که فیلمنامه های فیلم‌های یادشده از آنها اقتباس شده است، مقایسه کرده‌ایم. این آثار حوزۀ ادبیات داستانی به ترتیب عبارتند از: «شب‌های روشن»، «گاوخونی»، «بابای نورا»، «سفر» و «من قاتل پسرتان هستم». این پژوهش ضمن مقایسه، بررسی و تحلیل تطبیقی آثار داستانی با آثار سینماییِ اقتباس شده از آنها را از نظر محور روایی اثر، چگونگی وام‌‌گیریِ یک اثر سینمایی از یک اثر داستانی، چگونگی تبدیل دال های نوشتاریِ داستان به دال‌های تصویریِ فیلم در عین وفاداری به اصل اثر و تبدیل ذهنیت به عینیت و سوژه به ابژه و یا برعکس در پروسۀ تبدیل متن به فیلم، بررسی و تحلیل تطبیقی کرده و نشان می‌دهد که آثار مورد بحث، تا چه میزان اقتباسی موفق از رمان یا داستان کوتاهی که از آن استفاده کرده‌اند بوده‌اند. همچنین مقاله تلاش می‌کند به این پرسش اصلی پاسخ دهد که اقتباس موفق از یک اثر داستانی در حوزۀ سینما، چه تعریفی دارد و چه اثری را با چه مؤلفه‌هایی باید برگزید تا بتوان از آن فیلم اقتباسی موفق ساخت.
In this research, the literary adaptations and the adaptation techniques in the cinema of the eighties in Iran will be discussed and therefore, five cinematic films of the eighties (‘White Nights’, ‘Gav Khouni’, ‘I Saw Your Dad Last Night Aida’, ‘This is Winter’, ‘The Reward of Silence’) have been compared with the works of the fiction which the scripts of the mentioned films are based on, respectively. These works of fiction are: ‘White Nights’, ‘Gav Khouni’, ‘Nora's Dad’, ‘Voyage’, ‘I am Your Son's Murderer’. This research is aimed to study and analyze these fictional works with their adapted cinematic films in regard to the narrative axis of the work, the manner in which a cinematic film borrows from a fictional work, the manner in which the text markers of the story are turned into the movie pictorial signs and at the same time kept loyal to the origin of the work. Furthermore, the interpretative effort in converting subjectivity to objectivity and subject to object or Vice versa in the process of changing the script to the movie, has been analyzed in order to Indicate the extent to which the mentioned works were successful in adapting their designated novel or short story. Also this paper is aimed to answer a main question which is the defining the characteristics of a successful adaptation of a work of fiction into a movie and the features that should be chosen to make the adapted movie favored.
برادبری، مالکوم (1383) جهان مدرن و ده نویسندۀ بزرگ، ترجمۀ فرزانه قوجلو، چاپ دوم، تهران، چشمه.
برانیگان، ادوارد (1376) نقطۀ دید در سینما (نظریۀ روایت و ذهنیت در سینمای کلاسیک)، ترجمۀ مجید محمدی، تهران، بنیاد سینمایی فارابی.
پازوليني، پير پائولو (1385) «سينماي شعر»، در: ساخت¬گرايي، نشانه¬شناسي سينما، گردآوريِ بيل نيكولز، ترجمۀ علاءالدين طباطبائي، تهران، هرمس.
خيري، محمد (1384) اقتباس براي فيلم¬نامه، پژوهشي در زمينة اقتباس از آثار ادبي براي نگارش فيلم¬نامه، تهران، سروش.
دادلی اندرو، جیمز (1382) «بنیان اقتباس»، فصلنامۀ سینمایی فارابی، دورۀ دوازدهم، شمارۀ چهارم، شمارۀ مسلسل 48، بهار و تابستان، صص 119-128.
------------- (1365) تئوری‌های اساسی فیلم، ترجمۀ مسعود مدنی، تهران، عکس معاصر.
داستایوفسکی، فئودور (1352) شب¬های روشن، ترجمۀ قاسم کبیری، تهران، اندیشه.
دولت¬آبادی، محمود (1352) سفر، تهران، گلشائی.
دهقان، احمد (1387) من قاتل پسرتان هستم، چاپ پنجم، تهران، افق.
سلیمی کوچی، ابراهیم و فاطمه سکوت جهرمی (1392) «اقتباس بينامتني در مهمان مامان، نمونه¬اي از نگاه حداكثري به اقتباس سينمايي»، ویژه¬نامه فرهنگستان (ادبیات تطبیقی)، سال چهارم، شمارۀ هفتم، صص 155-171.
شهبا، محمد و غلامرضا شهبازی (1391) «تاریخ، اقتباس و تصاحب در سینما»، نشریۀ هنرهای زیبا-هنرهای نمایشی و موسیقی، دورۀ هفدهم، شمارۀ دوم، صص 15-24.
شیرمحمدی، مرجان (1380) بعد از آن شب، تهران، مرکز.
عبداللهی، اصغر (1381) «بررسی تطبیقی رمان و فیلم شازده احتجاب»، نشریۀ ادبیات و سینما، شمارۀ سی و پنجم، صص 28-29.
لوته، یاکوب (1386) مقدمه‌ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمۀ امید نیک‌فرجام، تهران، مینوی خرد.
مدرس صادقی، جعفر (1362) گاوخونی، تهران، نو.
میر‌عابدینی، حسن (1368) صد سال داستان‌نویسی در ایران، جلد دوم، تهران، تندر.
-------------- (1377) صد سال داستان‌نویسی در ایران، جلد سوم، تهران، چشمه.
هانیول، آرتور (1383) «طرح در رمان مدرن»، در: مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، گردآورنده و مترجم حسین پاینده، تهران، روزنگار.
Lhermitte, Corinne (2005, March) “A Jakobsonian approach to film adaptations of Hugo’s Les Misérables”, Nebula, Vol 2, 97-107.