مطالعۀ سبک‌شناختی وجه‌نمایی در گلستان سعدی در چارچوب دستور نقشگرای نظام‌مند
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
احمد تمیم‌داری
1
(بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی)
نیره صدری
2
کلید واژه: سبک‌شناسی وجه‌نمایی اجبار دستور نقشگرای نظام‌مند هلیدی گلستان سعدی,
چکیده مقاله :
بخش اعظم گلستان سعدی در نوع ادبی تعلیمی از گونۀ اخلاقی است. اشتمال آثار تعلیمی بر باید ها و نباید های اخلاقی و ارتباط آن با مفهوم اجبار می تواند موجب ایجاد لحنی صریح و آمرانه در سخن و در پی آن، سبب انزجار مخاطب و بی تأثیر ماندن کلام بر او گردد. این مقاله می کوشد تا در محدودۀ مقوله دستوری وجه‌نمایی، در چارچوب زبان شناسی نقش گرای نظام مند و به عنوان مطالعه ای سبک‌شناختی، به این پرسش پاسخ دهد که سعدی در گلستان، در تبیین مضامین تعلیمی از چه شگرد هایی بهره جسته است که سخنش نه تنها ملال انگیز نیست، بلکه در طول تاریخ، موفق به جلب مخاطبان بی شماری شده است. در این پژوهش، پس از بیان مسئله، مرور پیشینۀ مطالعات وجه نمایی در ایران و معرفی مختصر سبک شناسی نقش گرا، به توصیف مقولۀ وجه نمایی از دیدگاه هلیدی پرداخته ایم. پس از آن، نمونه هایی از تجزیه و تحلیل سبک-شناختی که در چند متن گزینش شده از گلستان بر اساس متغیر وجه نمایی صورت گرفته است، به همراه نمودار آمار داده ها ارائه شده و سپس تجزیه و تحلیل داده ها آمده است و در پایان نیز نتایج و یافته های تحقیق ذکر شده است. نتایج آماری این پژوهش حاکی از آن است که در گلستان، در تبیین مضامین تعلیمی، امکاناتی از حوزۀ وجه نمایی به کار رفته است که در عین حفظ صبغۀ تعلیمی سخن، کلام را غیر مستقیم می سازند و از میزان صراحت بیان می کاهند و بر ملایمت لحن سخن و در نتیجه بر تأثیر گذاری آن می افزایند.
The most part of Golestan-e Sa’di involves literary pedagogical genre in moral kind. The inclusion of “moral musts” in pedagogical works and their relation with the concept of compulsion can make a clear and commanding tone in speech and then will cause hatred in audience and his speech will have no effect then. Within the grammatical category of Modality in the framework of systemic functional grammar and as a stylistic study, the article attempts to answer this question that what techniques did Sa’di use in Golestan in composing pedagogical themes so that no only his speech and work is not tiring, but also he attracted a lot of audiences along history. After stating the problem, reviewing the literature regarding modality in Iran and brief introducing of functional stylistics, the article describes the modality category from Halliday perspective. After that, some examples of stylistic analysis are provided in some selected texts like Golestan, based on the modality variable, along with the chart of data statistics and after that the analysis of data is provided and finally the results and findings are stated. The statistical results of the study show that different facilities of modality is used in the explanation of pedagogical themes in Golestan that simultaneously keeps the origin of pedagogical themes and makes the speech indirect and decreases its directness and increases the subtilty of speech tone and finally its impression.