تحلیل تطبیقی شخصیت‌های ریزه در افسانه‌های عامیانة ایران، آلمان و ژاپن
محورهای موضوعی : پژوهش‌های ادبیات کلاسیک ایران
مینو همدانی زاده
1
(دانشگاه پیام نور)
سهیلا فرهنگی
2
(دانشگاه پیام نور رشت)
کلید واژه: شخصیت‌های ریزه, افسانه, نخودی, ادبیات تطبیقی, ایران, آلمان و ژاپن.,
چکیده مقاله :
شخصیت‌های ریزه از شخصیت‌های ویژه و دوست‌داشتنی در افسانه‌های عامیانة جهان به‌شمار می‌آیند. آنان کودکان بسیار کوچک یا ریزی‌اند که ریشة نباتی و یا انسانی دارند و در خانواده‌هایی که در حسرت فرزند بوده‌اند پا به دنیا می‌گذارند، مانند نخودی در افسانه‌های عامیانة ایرانی. این شخصیت‌ها نه تنها در قصه‌های سرزمین ما بلکه در افسانه‌های سایر ملل نیز به چشم می‌خورند و قابل تأمل و مطالعه‌اند. به این سبب این پژوهش به بررسی و تحلیل شخصیت‌های ریزه، تطبیق آنها با یکدیگر و شناخت ویژگی آنها می‌پردازد. برای پژوهش در این زمینه افسانه‌های عامیانة ایران، گردآوری‌شدة فضل‌الله مهتدی (صبحی) چون نخودو، جستیک نخودی و نخودی و دیو مورد نظر بوده است. همچنین از افسانه‌های عامیانة آلمانی نوشتة برادران گریم مانند تام بندانگشتی، شستی و بندانگشتی و از افسانه‌های ژاپنی نوشتة فلورانس ساکاده و شوگو هیراتا نظیر پسر هلو، فینگیلی و نیم‌وجبی استفاده شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد ادبیات تطبیقی به دنبال تبیین شباهت‌ها و تفاوت‌های شخصیت‌های ریزه در افسانه‌های عامیانة ایران و جهان است. این شباهت‌ها را می‌توان در منشأ نباتی داشتن بیشتر این شخصیت‌ها و ویژگی‌های اخلاقی آنها از قبیل حسّ اعتماد به نفس، مسئولیت‌پذیری، شجاعت، هوش و ذکاوت، عدالت‌خواهی، ظلم‌ستیزی و... یافت. تفاوت‌های اندکی نیز در نوع تولّد آنان، نحوة رسیدن به اهداف و... قابل تأمل است.
“Tiny characters” are among lovely and specific characters in world folk legends. They are very small children who have vegetable or human roots and are born into families that have longed for children, like “Nokhodi” in Iranian folklore legends. These characters can be seen not only in the tales of our country but also in the legends of other nations and can be considered and studied. Thus, this research aims to study and analyze Tiny characters, comparing them and defining their characteristics.Here to achieve this goal, we used Iranians’ folk legends, gathered by Fazl-o-allah Mohtadi (Sobhi), such as “Nokhodoo”, “Jastik Nokhodi” and “Nokhodi and Deev”. Also German folk legends written by Grimm Brothers, such as “Tom thumb”, “Thumb and Thumbling”; and Japanese folk legends written by Shogo Hirata and Florence Sakade, such as “Peach boy, Little One-Inch, Little One-Inch ” are used.This research tries to show the similarities and differences of Tiny characters in the folk legends of Iran and the world with a descriptive-analytical method and with the approach of comparative literature. These similarities can be found in the vegetable origin of most of these characters and their ethical features such as confidence, responsibility, braveness, intelligence, justice seeking, fighting against oppression and so on. There are also small differences in the type of their birth, how to achieve the goals, etc., which can be considered.
بزرگ‌چمی، ویدا (1387) «کلیت ادبیات تطبیقی»، نامة انجمن، شمارة 30، صص 141-156.
به‌پژوه، احمد (1389) «اعتمادبه‌نفس در کودکان و توصیه‌ای برای تقویت آن»، پیوند، شمارة 372، صص28-33.
پروینی، خلیل وفرشته کنجوریان (1388) «بررسی سفرنامة ابن‌بطوطه از منظر ادبیات تطبیقی»، نشریة ادبیات تطبیقی، شمارة 1، صص 19-38.
خادمی کولایی، مهدی (1387) «نمادپردازی نباتی از منظر نقد اسطوره‌ای در شعر فارسی».
نقد ادبی، سال 1، شمارة 1، صص 225- 246.
حاج نصرالله، شکوه (1394) «قصة نخودی و گذر از کشمکش‌های کودکی»، نقد و تحلیل افسانه‌های ایرانی (1)، تهران، کارگاه کودک.
حیدری، مرتضی (1394) «ریخت‌شناسی تطبیقی قصه‌های ماه‌پیشانی، یه‌شین و سیندرلا»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارة 36، صص 157-192.
ذبیح‌نیا عمران، آسیه و زهرا پردل (1396) «انواع استحاله‌های انسانی در افسانه‌های مکتوب سیستان و بلوچستان»، فرهنگوادبیاتعامه (ویژه‌نامة قصه‌شناسی)، سال 5، شمارة 12، صص 1-23.
ذوالفقاری، حسن (1394) «افسانة نخودی»، نقد و تحلیل افسانه‌های ایرانی (1)، تهران، کارگاه کودک.
-------------- (1395) «قصه‌شناسی افسانة نخودی»، مطالعات ادبیات کودک، سال7، شمارة 2، صص 73-98.
رضی، احمد (1395) روش‌ها و مهارت‌های تحقیق در ادبیات و مرجع‌شناسی، تهران، فاطمی.
روستا، سعیده (1393) مکر و حیله در افسانه‌های صبحی، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شیراز.
زینی‌وند، تورج (1392) «ادبیات تطبیقی و مقولة فرهنگ»، کاوش‌نامة ادبیات تطبیقی، شمارة 12، صص 1-16.
ساکاده، فلورنس (1391) قصه‌های محبوب بچه‌های ژاپنی، ترجمة مازیار موسوی، تهران، قدیانی.
شکیبی‌ممتاز، نسرین و مریم حسینی (1392) «طبقه‌بندی انواع خویشکاری تولد قهرمان در اسطوره‌ها، افسانه‌ها، داستانهای عامیانه و قصه‌های پریان»، فرهنگ و ادبیات عامه، سال 1، شمارة 1، صص 143-170.
صادقی، زهرا (1391) بررسی قصه‌های عامیانة فضل‌الله مهتدی و هانس کریستین اندرسن، پایان‌نامةکارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
صبحی (مهتدی)، فضل‌الله (1395) افسانه‌های کهن ایرانی، تهران، هیرمند.
صدیق، سارا (1394) «نخودی مسافری کوچک از روزگارنو، بررسی و تحلیل قصة نخودی با رویکرد انسان شناختی»، نقد و تحلیل افسانه‌های ایرانی(1)، تهران، کارگاه کودک.
علامی، ذوالفقار و کبری بهمنی (1395) «قصه‌شناسی تطبیقی با رویکرد کهن‌الگویی»، فرهنگوادبیاتعامه، سال 4، شمارة 10، صص 141-164.
کریستن‌سن، آرتور (1383) نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌های ایرانیان، ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران، نشر چشمه.
گریم، یاکوب و ویلهلم گریم (1386) قصه‌های شب، ترجمة سپیده خلیلی، تهران، قدیانی.
----------------------- (1391) تام بندانگشتی، بازنویسی آدری دالی، ترجمة سیدعلی کاشفیخوانساری، تهران، قدیانی.
نجومیان، امیرعلی (1391) «به سوی تعریفی تازه از ادبیات تطبیقی و نقد تطبیقی»، فصلنامة پژوهش‌های ادبی، سال 9، شمارة 38، صص116-117.
هیراتا، شوگو (1396) نیم‌وجبی، ترجمة سبا بابایی، تهران، قدیانی.
---------- (1394) بندانگشتی، ترجمة بیژن نامجو، تهران، قدیانی.