بررسی ساختاری نبرد خویشاوندی در منظومه های «رستم و سهراب»، «برزونامه» و «جهانگیرنامه»
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
احمد خاتمی
1
(دانشگاه شهید بهشتی)
علی جهانشاهی افشار
2
کلید واژه: ساختگرایی نبرد خویشاوندی رستم و سهراب برزونامه جهانگیرنامه,
چکیده مقاله :
با وجود تعدد آثار و منظومه های حماسی- پهلوانی در ادب فارسی، نکته قابل توجه این است که عناصر معدودی شکل دهنده این آثار می باشند. البته این موضوع نکته تازه ای نیست و ساختارگرایانی چون استروس، فریزر، پراپ و ديگران نشان داده اند که در آثار مختلف، عناصر معدود و مشترکی وجود دارد. در این مقاله، نبرد خویشاوندی در سه منظومه «رستم و سهراب»، «برزونامه» و «جهانگیرنامه» با رویکرد ساختاری مورد بررسی قرار گرفت و عناصر ثابت و مشترک آنها تعیین گردید که عبارتند از: رفتن اتفاقی پهلوان به دیار بیگانه، ملاقات اتفاقی با دختری در سرزمین بیگانه، ازدواج برون مرزی، رفتن پهلوان و ترک همسر، دادن نشانی به همسر، تولد نوزاد خارق‌العاده، روانه شدن فرزند به سرزمین پدر، همراهی دشمن، نیرنگ، شکست طلایة سپاه پدر توسط فرزند، فراخوانده شدن پدر توسط پادشاه جهت مقابله با فرزند، نام پرسی، نبردهای سه‌گانه، معرفی فرزند به پدر.
Despite the existence of numerous works and hero-epics in Persian literature, it is noteworthy that they all have similar structures and consist of limited elements. Of course this is not a new subject. The structuralists like Levi Strauss, Vladimir Yakovlevich Propp, and Frazer, have already discussed it. The present article studies ‘kin combat’ in the poems of: ‘Rostam and Sohrab’,’Borzunameh’,’Jahangirnameh’, based on a structural approach. According to findings of the research, the common fixed elements of these works are as follows: accidental visit of the hero to a foreign land, his accidental meeting with a daughter in a foreign land , his marriage abroad, hero’s leaving his wife, giving her a token , birth of an extraordinary baby, child’s departure to his father’s land, assistance of the father’s enemies’ to him, deception, defeating father’s vanguard army by child, father being called by the king to fight the child, asking each other’s names, triple combats, child introducing himself to father.