بیهقی و روایتگری «علی قاعدة التاریخ»
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
ابراهیم محمدی
1
محمدحسن الهی‌زاده
2
کلید واژه: تاریخ بیهقی روایتگری ادبی روایتگری تاریخی اختلال در روایت,
چکیده مقاله :
متون تاریخی کهن، از جمله تاریخ بیهقی، بنا بر ساختار روایی شان، همواره با ادبیات پیوستگی نزدیکی داشته اند. در نگارش این متون که از حیث محتوا کاملاً تاریخ بنیان اند، گاه از ظرفیت های شعری و هنری زبان و نیز آرایه های ادبی، به میزان قابل توجهی بهره گرفته شده است. نظریه پردازان پست مدرن - مانند هایدن وایت و پل ریکور- نیز آنگاه که بر روایی بودن متون تاریخی تأکید می کنند، یکی دیگر از پیوندهای بنیادی متون تاریخی و ادبی را برجسته می سازند. نکته مهمی که بسیار شایسته درنگ و پژوهش می نماید، کیفیت روایت در متون تاریخ‌نگارانه و آثار ادبی است. اگر روایت را توالی از پیش انگاشته شده رخدادها بدانیم، هم متون ادبی و هم متون تاریخی که خود شامل «زنجیره‌ای از رخدادهای سازماندهی شده‌اند»، روایت مبنا هستند؛ اما قواعد روایتگری در هر کدام متفاوت است و میان شیوه روایتگری این دو، با وجود برخی همانندی ها، تفاوت های بنیادینی دیده می شود. در این پژوهش با بهره گیری از نظریه «تاریخ روایی» و بر اساس مبانی علم روایت شناسی، به مطالعه تاریخ بیهقی پرداخته شده است. در متن مقاله با تحلیل روایتگری بیهقی، بر این نکته تأکید شده که اثر بیهقی همان‌طور که از نامش پیداست، نوشته ای در حوزة تاریخ‌نگاری است که در آن، گاه از جنبه های ادبی زبان (ظرافت‌های شعری) و شگردهای روایی متون ادبی به خوبی استفاده شده است. بنابراين زیبایی‌های ادبی تاريخ بیهقی نباید مخاطب را از بنیان تاریخ‌نگارانه‌اش دور کند.
Ancient history texts, including Behaqi’s History, are close to literature because of their narrative structure. Though historical in content, they considerably show characteristics of the language used in poetry. Post-modern scholars, like Hayden White and Paul Ricoeur, make prominent another aspect of the essential links between historical and literary teats texts while stressing their narrative character. What seems worth more study is the type of narration in the both two text types. If we consider narration as the sequence of events, both literary and historical texts are narration based. However the rules of narration is different, and despite some similarities, there are fundamental differences in narrative modes. The present article studies Behaqi’s History using the theory of “Narrative History”, and narratology. Analyzing narration, we stress the fact that Behaqi’s History, as the title is indicative, is a text in the field of history, where there exist some poetic features, as well. So, poetic attractions of the text should not distract the reader from its historical bases.