بررسی چگونگی پردازش زمان در غزلیات شمس با استفاده از شگرد جريان سيال ذهن
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
مینا بهنام
1
ابوالقاسم قوام
2
محمد تقوی
3
(دانشگاه فردوسی مشهد)
محمدرضا هاشمی
4
کلید واژه: زمان غزلیات شمس تکنیک جریان سیال ذهن زمان‌های خطی زمان‌های غیرخطی,
چکیده مقاله :
برخی از غزل های مولوی، ویژگی هایی دارد که ذهن خواننده را به سوی مبانی فکری آثار جریان سیال ذهن معطوف می کند. مقالة حاضر به بررسی مقولة زمان با استفاده از بنیان های نظـری این تکنیـک دربارۀ زمـان در غزل های مولوی می پردازد. پیش فرض پژوهش، پرش های زمانی و رفت و برگشت های مکرر به گذشته و حال در طول غزل و نیز اهمیت زمان حال در لحظة آفرینش شعر مولوی است. در یک دسته بندی کلی می توان زمان در غزل وی را به دو نوع خطی و پیوسته و غیرخطی و ناپیوسته تقسیم کرد. نوع دوم زمان، غزل ها را به لحاظ زمانی به آثار جریان سیال ذهنی نزدیک می کند. مبنای محاسبة پرش های زمانی در این مقاله لحظة شروع غزل است. بدین گونه گاه مولوی بر بنیان قانون تداعی آزاد که بر قلمرو ذهن وی تسلط دارد، از زمان حال به گذشته، گاه از گذشته به حال و در مواردی ضمن مرور خاطرات گذشته به آینده سفر می کند و در نمونه هایی نیز میزان پرش ها و رفت و آمد به گذشته و حال سرعت می گیرد و تداوم می-یابد. این مسئله می تواند بر زبان، شیوه های روایی، چگونگی تصویرآفرینی و موارد دیگر در غزل وی تأثیر گذارد.
Some of Molavi’s ghazals have specific features that guide readers’ mind through intellectual basics of stream of consciousness works. The study reviewed the category of Time in Molavi’s ghazals using theoretical bases of this technique about Time. Research hypothesis is as follows: time warps, repetitive round trips to past and present time during every Ghazal and the importance of present time in creation moment of Molavi’s poem. We can divide time in his Ghazals, in a general categorization, to two linear-continuous and nonlinear- discontinuous kinds. Second kind of time closes Ghazals to stream of consciousness works. Measuring basis for time warps is start moment of Ghazal in the study. Molavi, based on rule of free association dominating his mental domain travels from present to past, past to present, and in some cases, travels to future reviewing past mementos and in some cases, time warps and round trips to past and present are so fast and continuous. This issue can affect language, narrative methods, kind of imagery and other cases in Ghazal.