اندیشه‌های کلامی در باب توحید در آراء اعتقادی بهاءولد
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
1 - دانشگاه آزاد یادگار امام شهرری
کلید واژه: روش عرفانی بهاءولد معارف عرفان کلام,
چکیده مقاله :
کلام و عرفان از امّهات علوم اسلامی به شمار می روند و هر چند در روش اختلاف دارند و هر یک از منظر خاص خود به طرح مباحث دینی پرداخته اند، در موضوعات متعدد مشترکند. «بهاء ولد» که از عارفان قرن ششم و هفتم هجری است، از جمله عارفانی است که در «معارف»، اثر یگانه اش که تنها راه شناخت شخصیت علمی و معنوی اوست، ضمن بیان اندیشه های عرفانی خود نیم نگاهی نیز به مباحث اعتقادی و کلامی داشته است. بهاءولد از پایگاه یک عارف و عالم اشعری و با پیروی از روش عرفانی به طرح موضوعات کلامی پرداخته و به حل مشکلات دینی در اصول عقاید از قبیل توحید، اسما و صفات الهی، جبر و اختیار، امکان رؤیت خدا، تعدد ادیان و... توجّه کرده است. طرح مباحث مختلف کلامی از سوی بهاءولد، متأثر از بعد عرفانی شخصیت وی است. او تحت تأثیر روش‌شناسی و معرفت شناسی عرفانی و بدون تعصب ورزی بر مذهب کلامی خویش، با ظرافت و مهارت، مباحث مهم کلامی را تبیین کرده است. بر این بنیاد، نزدیکی و هماهنگی روش عرفانی و کلامی در اندیشة بهاء ولد، علی رغم تمایز و اختلاف ذاتی آنها قابل توجه است.
Kalam and mysticism are very important in Islamic sciences. Although they have different methodology and each introduces the religious topics in its own way, they share lots of subjects. Baha Walad, who is a sixth century mystic, is one of the mystics whose unique work, “Maaref” represents the only clues that help to know his scientific and spiritual character, and in this work in addition to presenting mystic thoughts, he has mentioned some beleifs and Kalami thoughts. Baha Walad following mystical method has introduced Kalami topics as a mystic and an Ashʿari scholar, and he paid attention to find solutions for religious problems regarding some principles like monotheism, names and attributes of God, theological determinism and free will, possibility of visiting god, multiplicity of religions,… .
ابن عربی، محی‌الدین (۱۳۶۶ش) فصوص الحکم، به کوشش ابوالعلاء عفیفی، تّهران، الزهراء.
اسیری لاهیجی، محمد (۱۳۷۱) مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، به کوشش محمّدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران، زوار.
افلاکی، احمد (1362) مناقب العارفین، جلد اول، به کوشش تحسین یازيجی، تهران، دنياي كتاب.
بهاءالدین ولد، محمدبن¬حسین (1382) معارف، به اهتمام بدیع¬الزمان فروزانفر، تهران، طهوری.
خوارزمی، حسین (۱۳۷۴) شرح فصوص الحکم، جلد اول، به کوشش نجیب مایل هروی، تهران، مولی.
جامی، عبدالرحمان (1358) الدره الفاخره، به کوشش نیکولا هیر و علی موسوی بهبهانی، تهران، دانشگاه تهران.
دادبه، اصغر (1388) «جبر و اختیار در عرفان»، دائره¬المعارف بزرگ اسلامی، جلد هفدهم، تهران، بنیاد دائره¬المعارف بزرگ اسلامی.
رازی، ابوالفتوح (1408ق) روض¬الجنان و روح¬الجنان فی تفسیر القرآن، جلد پنجم، مشهد، بنیاد پژوهش¬های اسلامی آستان قدس رضوی.
زرین¬کوب، عبدالحسین (1360) جست¬وجو در تصوف ایران، تهران، امیرکبیر.
سپهسالار، فریدون¬بن¬احمد (۱۳۶۸) زندگی¬نامه مولانا جلال¬الدین مولوی، مقدمه سعید نفیسی، تهران، اقبال.
سهروردی، شهاب¬الدین یحیی (1380) مجموعه مصنفات، تصحیح و تحشیه و مقدمه سید حسین نصر، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ملاصدرا (1981م) الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، جلد هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
طباطبایی، محمدحسین (1417ق) المیزان فی تفسیر القرآن، جلد هشتم، قم، اسلامی.
فروزانفر، بدیع¬الزمان (1376) زندگانی مولانا جلال¬الدین محمد، تهران، زوار.
فیض کاشانی، ملامحسن (1342) كلمات مكنونه من علوم اهل الحكمه و المعرفه، تصحیح و تعلیق عزیزالله عطاردی، تهران، فراهاني.
کاشانی، عزّالدین محمود (1372) مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، به تصحیح جلال¬الدین همایی، تهران، نشر هما.
کلینی، محمدبن¬یعقوب (1365) الکافی، جلد اول، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
مایر، فریتس (1382) بهاءولد زندگی و عرفان او، ترجمه مریم مشرف، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
مجلسی، محمدباقر (1404 ق) بحارالانوار، جلد چهلم، بیروت، مؤسسه الوفاء.
مصباح یزدی، محمدتقی (1377) آموزش فلسفه، جلد دوم، تهران، چاپ و نشر بین¬الملل.
همایی، جلال¬الدین (1376) مقدمة ولدنامه، تصحیح جلال¬الدین همایی، به اهتمام ماهدخت بانو همایی، تهران، هما.