مبانی رابطۀ انسان با طبیعت از دیدگاه مولوی
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایرانسید حمیدرضا رئوف 1 , مهدی حسن زاده 2 *
1 - پژوهشگاه علوم انسانی
2 - دانشگاه فردوسی مشهد
کلید واژه: مولانا آفرینش انسان تعلیم اسما امانت خلیفه‌اللهی,
چکیده مقاله :
تعامل انسان با طبیعت، بخش عمدة زیست انسانی است که به دلیل آسیب‌های جدی در این حوزه، نیازمند تجدیدنظر و ارائۀ رویکردهای مؤثری است که این تعامل را به شکلی پایدارتر و معنادار ترمیم کند. يكي از این رویکرد های مؤثر، نگرش عرفانی مولاناست که بر جايگاه ويژة انسان در عالم و پیوند با آن تأكيد دارد. این مقاله با بررسی مبانی پیوند انسان با طبیعت در جهان بینی مولانا، به ترسیم الگویی پرداخته است که بر اساس آن، انسان باید طبیعت را در باطن، همانند خود تجلی اسما و صفات گوناگون الهی دانسته و در مقام خلیفۀ الهی، نگهبان آن باشد. علاوه بر آن، عملکردهای انسانی در عالم، بازخوردهای اجتناب‌ناپذیری را بر وی تحمیل خواهد نمود و انسان باید تلاش کند تا در حوزۀ عکس العمل، بازخوردهای منفی را از بین ببرد. در نتیجه با درک درست جایگاه ویژۀ انسان و شناخت ویژگی های انسان و طبیعت، چگونگی ارتباط همدلانه وی با طبیعت از دیدگاه مولانا آشکار می گردد.
Human interaction with nature is an important part of human life which due to the devastating effects of recent attitudes, needs to be seriously reviewed and to be provided with new approaches which can promote this interaction into a more sustainable and meaningful one. One of these effective approaches is Rumi's mystical view that emphasizes the special position of man in the universe and its link to humanity. Studying the principles of human interaction with nature according to Rumi’s world view, this article presents a pattern based on which, humans should consider the nature as the manifestation of God’s various names and attributes, and as the Caliph and his trustee, they should be the guardian of the universe. Additionally, human actions will impose inevitable reactions on him, among which humans must try to remove the negative ones. As a result, according to Rumi, understanding the special position of human beings in the world and recognizing the characteristics of humans and the nature, the empathic connection between man and nature will be revealed
قرآن کریم.#
آشتياني، سيد جلال¬الدّين (1370) شرح مقدمة قيصري بر فصوص¬الحكم، تهران، اميركبير.#
بوتكين، رانيل و ادوارد كلر (1382) شناخت محيط¬زيست: زمين، سياره زنده، ترجمة عبدالحسين وهاب¬زاده، مشهد، جهاد دانشگاهي.#
حیاتی، زهرا (1388) «بررسی نشانه¬شناختی عناصر متقابل در تصویرپردازی اشعار مولانا»، فصلنامه نقد ادبی، دوره 2، شماره 6، صص 7-24.#
چيتيك، ويليام (1382) راه عرفاني عشق: تعاليم معنوي مولوی، ترجمۀ شهاب‌الدّين عباسي، تهران، پيكان.#
----------- (1390) اصول و مباني عرفان مولوي، ترجمة خليل پروين، تهران، بصيرت.#
رازي، نجم‌الدّين (1365) مرصاد العباد، به اهتمام محمّد رياحي، تهران، علمي و فرهنگي.#
راميار، محمود (1352) بخشي از نبوّت اسراییلي و مسيحي، تهران، بي‌نا.#
زرین¬کوب، عبدالحسین (1364) سر ّنی: نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوي، ج 1، تهران، علمی.#
------------------ (1390) پله¬پله تا ملاقات خدا: دربارۀ زندگی، اندیشه و سلوک مولانا جلال‌الدین رومی، تهران، علمی.#
سارتر، ژان پل (1376) اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمه مصطفی رحیمی، تهران، نیلوفر.#
سنایی، مجدودبن¬آدم (1368) حدیقه الحقیقه، تصحیح محمدتقی مدرّس رضوی، تهران، دانشگاه تهران.#
شيمل، آنِماري (1370) شكوه شمس: سيري در آثار و افكار مولانا جلال‌الدّين رومي، ترجمة حسن لاهوتي، تهران، علمي و فرهنگي.#
عياشي، محمّدبن¬مسعود (1380ق) تفسير العياشي، تصحیح هاشم رسولي محلاتي، ج 2، تهران، العلميه الاسلامیه.#
قانعي خوزاني، مهناز (1388) اخلاق در نگاه مولانا: هستي و چيستي، تهران، نگاه معاصر.#
كريمي، سودابه (1384) بانگ آب: دريچه‌اي به جهان‌نگري مولانا، تهران، شور.#
مجلسي، محمّدباقر (1403ق) بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، جلد 45، بيروت، دار احياء التراث العربي.#
مولوي، جلال‌الدّين محمّدبن‌محمّد (1371) مكتوبات مولانا جلال‌الدّين رومي، تصحيح توفيق ه.# سبحاني، تهران، نشر دانشگاهي.#
--------------------------- (1378) مثنوي معنوي بر اساس نسخه قونيه، تصحيح و پيشگفتار عبدالكريم سروش، تهران، علمي و فرهنگي.#
-------------------------- (1381) کليات شمس تبريزي، به كوشش توفيق ه.# سبحاني، تهران، قطره.#
------------------------ (1388) فيه مافيه (و پيوست‌هاي نويافته)، تصحيح توفيق ه.# سبحاني، تهران، كتاب پارسه.#
مهدوي، يحيي (1370) قصص قرآن مجيد برگرفته از تفسير ابوبكر عتيق نيشابوري مشهور به سورآبادي، تهران، خوارزمي.#
ميبدي، ابوالفضل رشيدالدّين (1371) كشف‌الاسرار و عدّه الابرار: معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری، به اهتمام علي‌اصغر حكمت، جلد1، تهران، اميركبير.#
همداني، اميد (1387) عرفان و تفكّر: از تأملات عرفاني مولوي تا عناصر عرفاني در طريق تفكّر هايدگر، تهران، نگاه معاصر.#