تحلیل ساختاری و نشانه‌شناختی هفت‌پیکر نظامی از منظر جنبه‌های نمایشی
محورهای موضوعی : پژوهش‌های ادبیات کلاسیک ایرانبهروز محمودی بختیاری 1 * , میترا علوی طلب 2
1 -
2 -
کلید واژه:
چکیده مقاله :
نظامی گنجه‌ای همواره به عنوان یکی از بزرگ‌ترین خالقان آثار داستانی گنجینۀ ادب فارسی به شمار آمده است، با این همه، آثار پژوهشی در زمینه شناخت ساز‌و‌کار قصه‌گویی و داستان‌پردازی او بسیار اندک و انگشت‌شمارند. از سوی دیگر، معدود پژوهش‌های صورت گرفته نیز همّ خود را مصروف توصیف زندگی نظامی و تشریح نکته‌های ادبی و دقایق معانی اشعار وي کرده‌اند، اما در عرصه‌های دیگری همچون کند‌و‌کاو در زمینۀ شیوه یا شیوه‌های قصه‌گویی نظامی و باز نمودن مایه‌های اندیشه او، هنوز هم جای خالی بسیار احساس می‌شود، كه همین مسئله انگیزه بررسی الگوهای قصه‌گویی و روایت در آثار نظامی را در نگارندگان این مقاله به وجود آورده است. به منظور انجام این پژوهش، از میان «گنج»های پنج‌گنج نظامی، منظومه هفت‌پیکر برگزیده شد، زیرا به لحاظ شیوۀ قصه‌گویی و برخورداری از جنبه‌های نمایشی از دیگر «گنج»ها بویژه لیلی و مجنون و خسرو و شیرین متمایز است. بر همین اساس، در این مقاله کوشش بر آن بوده است تا با بهره‌گیری ازاصول و روش‌های پیش اندیشیدۀ مستتر در دو رهیافت بنیادی نقد امروز، ساختگرایی و نشانه‌شناسی، جنبه‌های نمایشی و داستانی هفت‌پیکر مورد تحلیل و موشکافی قرار گیرد. هدف از این کار در مرتبه نخست، ارائه شگردها و فنون داستان‌سرایی و شناخت عناصر نمایشی هفت‌پیکر و در مرتبه بعد فراهم آوردن امکان استفاده از آثار نظامی، در اقتباس‌ها و آثار داستانی و نمایشی جدید است. برای دستیابی به این هدف، جنبه‌های نمایشی موجود در این اثر در چهارچوب مطالعات مربوط به شخصیت‌شناسی، موقعیت نمایشی، کشش، کنش و واکنش، تعلیق و شخصیت‌های کنش‌گر بررسی شده‌اند، تا هرگونه اقتباس و برداشت تازه و علمی‌از این اثر برای اهدف نمایشی چهارچوبی علمی‌داشته باشد.
Nezami Ganjavi has always been recognized as one of the greatest creators of fictional masterpieces of Persian literature. However, the studies on his method of narration and characterization are so few in number. On the other hand, most of the works available have dealt with Nezami's life, his literary innovations, and explanations about the difficult verses of him. This shows that there is a lot to be done about his method of storytelling, as well as the patterns of his fictional narrations. This study has chosen Haft Peykar from Nezami's five "treasures", since the dramatic patterns in this work seem to be more vivid, and on the basis of the methods available in structuralism and semiotics, it has been tried to present the reader the dramatic aspects of this work. In order to achieve this aim, issues such as characterization, dramatic situation, action and results, suspense and the active characters have been taken into account so that the proper framework may be provided for further adaptations or rewritings of Haft Peykar.