تحلیلی جامعه‌شناختی بر حکایت «شیخ صنعان» در منطق‌الطیر (براساس نظریۀ «داغ ننگ» اروینگ گافمن)
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان، ایران
کلید واژه: شیخ صنعان, جامعه¬شناسی, اروینگ گافمن, چند خویشی, داغ رسوایی.,
چکیده مقاله :
حکایت «شیخ صنعان» یکی از روایت های خواندنی در ادبیات عرفانی است. ضرورت و کاربست نظریه های جدید، موجب می شود تا حکایت مذکور فراتر از متن و بافت عرفانی خود، نشان دهنده دلالت های جامعه شناختی و روانشناختی باشد. با استفاده از رویکرد های مربوط به روانشناسی اجتماعی، علاوه بر خارج-کردن متن مذکور از محدویت های سنتی، ظرفیتی توضیحی و تفسیری فراهم می شود تا حکایت «شیخ‌صنعان» با توجه به نظریه «داغ ننگ» اروینگ گافمن، مورد ارزیابی قرار گیرد.گافمن با اصرار بر تحلیل رفتار و کنش های آگاهانه افراد در اجتماع، مبدع جامعه شناسی تحلیلی و غیر کمّی است. روش تحقیق مورد نظر در این مقاله نیز کیفی، توصیفی و از نوع تحلیل رفتار و کنش فردی است. وجود متغیرهایی چون «الگوی نمایش»، «دو خویشی»، «طرد شدگی و انزوای اجتماعی»، «ضایع شدن هویت مشترک»، «آگاهان و خودی ها»، «آشکارشدگی»، «عادت‌واره»، «بازیافتن هویت از دست رفته»، «مکانیسم های دفاعی و روانی »و... در روایت شیخ صنعان، موجب شده استتا تحلیل و همچنین نتایج برآمده از کاربست نظریۀ جامعه شناختی- روانشناختی «داغ ننگ» گافمن در این حکایت، باورپذیر و متقاعدکننده باشد. پیش فرض این است که عدم تعادل و توازن میان «خود» فردی و «خود» اجتماعی، موجب «داغ ننگ» و رسوایی شیخ صنعان شده است.
The story of "Sheikh Sanan" is one of the beautiful narrations in Persian literature. The application of new theories causes the mentioned anecdote to show sociological and psychological suggestions beyond its mystical text and context. Using approaches related to social psychology, in addition to taking the text out of the traditional limitations, an expounding and interpretativecapability is provided to estimate the story of "Sheikh Sanan" according to Irving Goffman's " stigma" theory. In the present article, an endeavor is made to scrutinize the "story of Sheikh Sanan" by means of qualitative description and analysis. The premise is that there are variables such as "play pattern", "pattern of individual and collective kinship", "social exclusion and isolation", "loss of common identity", "learning", "knowledge and insiders", "Revelation", "habitual", "recovery of lost identity", "defense and psychological mechanisms", etc. in the mentioned narrative, has caused criticism and analysis as well as the results of applying Goffman's "stigma" theory, be believable and convincing.The presupposition is that the lack of balance between the individual "self" and the social "self" has caused the "stigma" of Sheikh Sanan.
ایمان، محمد تقی و مرادی، گلمراد (1390) «روش¬شناسي نظريه اجتماعي گافمن»، فصلنامه¬ علمي-پژوهشي جامعه¬شناسي زنان، سال دوم، شماره دوم، تابستان، صص 59-79.
حسینی، مریم و سالارکیا، مژده (1391) »تحلیل رمان رویای تبت بر اساس استعارۀ نمایشی گافمن»، فصلنامه متن پژوهی ادبی، شماره 53، صص 80-108.
ریتزر، جرج (۱۳۷۹)، نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه‌ی محسن ثلاثی، چاپ چهارم، تهران، علمی.
گافمن، اروینگ، (1386)داغ ننگ؛ چاره¬اندیشیبرایهویتضایع¬شده، ترجمهاز مسعود کیانپور، تهران، مرکز.
گافمن، اروینگ (۱۳۹۱)، نمود خود در زندگي روزمره، ترجمه مسعود کیانپور، تهران، مرکز.
گیدنز، آنتونی )1374)، جامعه¬شناسی، ترجمهصبوری، منوچهر، تهران، نشرنی.
لوئیس، کورز (1393) زندگی و اندیشه بزرگان جامعه¬شناسی، ترجمه از محسن ثلاثی، چاپ نوزدهم، تهران، گلرنگ یکتا.
عطار، نیشابوری (1374) منطق¬الطیر، به تصحیح سید صادق گوهرین، چاپ دهم، تهران، علمی و فرهنگی.
Collins, R (1988). The Theoretical Continuities in Goffman s Work, Boston, Northeastern University Press.
Turner, J. H (2003) The Structure of Sociological Theory, United State, Wadsworth press.
Verhoeven. J (1993) “An interview with Erving Goffman.” Research on Language and Social Interaction, Vol. 26, No. 3, pp. 317-348.
Smith Greg (1999) Goffman and Social Organization: Studies in a sociological legacy, London, Routledge press.