تحلیل اغراض ثانوی فعل امر در اشعار اجتماعی مجموعة آیینه‌ای برای صداها
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات معاصر ایرانسیده فاطمه ذبیح پور 1 * , علي‌اكبر باقري‌خليلي 2 , سیاوش حق‌جو 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران
کلید واژه: اغراض ثانوی, کاربردشناسی, کنش گفتاری, فعل امر, شفیعی کدکنی.,
چکیده مقاله :
پیام اصلی گزاره های ادبی در معانی یا اغراض ثانوی آنها نهفته است و مولّف آن را به شیوه ای هنرمندانه و زیبا برای تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب به کار می-گیرد. کنش گفتاری یکی از زیرشاخه های کاربردشناسی و هدف آن، بازگشایی معانی ضمنی است؛ چنان که قرن ها پیش از ظهور آن، علم معانی سنّتی وظیفة تصریح اغراض ثانوی را در قالب گزاره های خبر و انشا بر عهده داشت. فعل امر به عنوان یکی از زیر مجموعه های انشای طلبی در علم معانی، کاربردهای متنوعی دارد و تحلیل کاربردشناسانة آن ، نقش مهمّی در کشف لایه های پنهان روان و تفکّر نویسنده داشته و سبب پیوند هرچه بیشتر عاطفه و بینش شاعر و مخاطب می‌گردد. محمّدرضا شفیعی کدکنی، شاعر برجستة معاصر با کاربرد فراوان فعل های امر در مجموعة آیینه ای برای صداها، تصویرپردازی و مفهوم سازی اشعار را تحت تاثیر قرارداده است. بررسی ها گویای آن است که شفیعی کدکنی با کاربرد هنرمندانة فعل های امر در بافت تناسبی و تقابلی شعر و به کارگیری عناصر بلاغی متعدّد، توانسته آ نها را در کاربردهای ترغیبی، آرزومندی، التماسی، ارشادی و هشداری در کنار کاربردهای تلویحی دیگری چون بیان شگفتی، تعجیز و تهدید تصویرسازی کند. این اغراض برابر با کنش منظوری در نظریة کنش های گفتاری آستین هستند که با توانایی هنری شاعر در نحوة ارائة آنها، قدرت تاثیرگذاری بر مخاطب و برانگیختن احساسات یا حتّی انجام عمل را بازگو می کنند و گویای کنش فرابیانی یا تأثیری آستین هستند.
The main message of the literary propositions lies in their meanings and secondary function and the author uses it in artistic and beautiful way to affect the audience. Speech act is one of the subcategories of Pragmatic and aims to reopen the implied meanings; as centuries before its advent, traditional semantics had the task of specifying secondary purposes in the form of news and propositions.Imperative verb has a variety of applications as one of the subcollection of the essays in semantics and its pragmatic analysis has an important role in discovering the hidden layers of the author’s mind and thought and makes the affection more connected.Mohammad Reza ShafieiKadkani, the outstanding contemporary poet, in the collection of poetry "Aieenehei Baray-e Sedaha (A Mirror for Sounds) "has influenced on imaging and the conceptualization of the poetry. Reviews show that by applying the imperative verbs artistically in the the proportional and contradictory context of the poet and using the rhetorical elements, Shafiei could illustrate them in the convincing, guidance, encouraging applications, besides the other implicit applications like expressing the wonder, astonishment and threat. This secondary purpose is equivalent to Illocutionary Act in Austin’s speech act theories that recounts the power of impact on the audience and stimulating emotions by artistic ability to present them and says theAustin’s impact act.
البرزی، پرویز (1392) مبانی زبان¬شناسی متن، چ 2، تهران، امیرکبیر.
التفتازانی، سعدالدّین (بی¬تا) المطوّل، حاشیة سیدمیر شریف، قم، مکتبة الداوری.
السکاکی، یوسف (۱۳۴۸ق) مفتاح¬العلوم، بیروت لبنان، دارالکتب العلمیه.
الهاشمی، احمد (1398ق) جواهر¬البلاغه فی¬المعانی و البیان و البدیع، بیروت، دارالفکر.
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1385) دستور زبان فارسی2، تهران، فاطمی.
بامدادی، محمّد و فاطمه مدرسی (1388) «نگاهی به اثرپذیری اشعار شفیعی¬کدکنی»، ادب پژوهی، سال 3، شمارة 10، صص 84-108.
بشردوست، مجتبی (1379) در جستجوی نیشابور، تهران، ثالث.
تقوی، نصرالله (1363) هنجار گفتار، اصفهان، فرهنگ¬سرای اصفهان.
درپر، مریم (1391) «سبک¬شناسی انتقادی رویکردی نوین در بررسی سبک براساس تحلیل گفتمان انتقادی»، نقد ادبی، سال 5، شمار 17، صص 37-63 .
رجایی، محمدخلیل (1379) معالم¬البلاغه، شیراز، دانشگاه شیراز.
رضانژاد، غلامحسین (1367) اصول علم بلاغت در زبان فارسی، تهران، الزهرا.
سجودی، فرزان (1387) نشانه‌شناسی کاربردی، تهران، علم.
شفیعی¬کدکنی، محمّدرضا (1394)آیینه¬ای برای صداها، تهران، علمی.
شمیسا، سیروس (1389) معانی، تهران، میترا.
صفوی، کوروش (1386) آشنایی با معنی¬شناسی، تهران، پژواک کیوان.
------------ (1390) درآمدی بر معنی¬شناسی، تهران، سورة مهر.
ضمیران، محمّد (1383) درآمدی بر نشانه‌شناسی هنر، تهران، قصه.
ضیف، شوقی (1396) تاریخ و تطور علوم بلاغت، ترجمه¬ی محمدرضا ترکی، چ 4، تهران، سمت.
عباسی، حبیب¬الله (1387) سفرنامة باران، تهران، سخن.
عبداللهیان، حمید و علی¬اصغر باقری (1396) «کنشهای گفتاری پنج¬گانه در شعر صدای پای آب سپهری»، زبان و ادبیات فارسی، سال 25، شمارة 82، صص 242-258.
عظیمی¬فرد، فاطمه (1392) فرهنگ توصیفی نشانه¬شناسی، تهران، علمی.
فتوحی، محمود (1391) سبک¬شناسی، تهران، سخن.
فولادوند، عزت¬الله (1387)از چهره¬های شعر معاصر، تهران، سخن.
کزازی، میرجلال¬الدین (1372) زیباشناسی سخن پارسی، تهران، ممتاز.
ماهیار، عباس و رحیمافضلی¬راد (1393) «بررسی اغراض ثانوی جملات امری در غزلیات سعدی»، بهار ادب، شمارة 2، پیاپی 24، صص 123-136.
محمدی، معصومه (1390) «بررسی و تحلیل نقش امر و نهی در آثار فارسی عین¬القضات همدانی»،فنون ادبی، سال 3، شمارة 2، پیاپی 5، صص 139-150.
محمودی، مریم (1393) «بررسی اغراض بلاغی خبر و انشا در سبک تعلیمی ناصرخسرو»، بهار ادب، شمارة 2، پیاپی 24، صص 251-266.
مغانی، حسین (1397) «معنی¬شناسی جملات امری در فارسی»، مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، سال 6، شمارة 21، صص 99-126.
ناتل خانلری، پرویز (1386) دستور زبان فارسی، تهران، توس.
نامداری، ابراهیم و عسگر بابازاده اقدم (1397) «بررسی ساختار انشایی امر و اغراض آن در سورة مائده»، مطالعات قرآنی، سال 9، شمارة 36، صص 37-60.
وحیدیان کامیار، تقی (1385) دستور زبان فارسی 1، تهران، سمت.
هاتفی اردکانی، غلامرضا و محسن ایزدیار (1399) «بررسی معانی ثانوی امر در غزلیات کلیم کاشانی»، زیبایی¬شناسی ادبی، سال 18، شمارة 44، صص 101-126.
یارمحمدی، لطف¬الله (1383) گفتمان¬شناسی رایج و انتقادی، تهران، هرمس.
یورگنسن، ماریان ولوئیز فیلیپس (1389) نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمة هادی جلیلی، تهران، نی.
یول، جورج (1377) نگاهی به زبان، ترجمة نسرین حیدری، تهران، سمت.
-------- (1387) کاربردشناسی، ترجمة علی رحیمی و بهناز اشرف گنجویی، تهران، جنگل.