تحلیل نابهنجاری شخصیتی در رمان «قلعه‌مرغی؛ روزگار هرمی»
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایرانمژده سالارکیا 1 , دکتر سید علی قاسم‌زاده 2 *
1 - دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
2 - ادبیات و علوم انسانی
کلید واژه: نقد جامعه‌شناختی سلمان امین «قلعه‌مرغی, روزگار هرمی» رابرت مرتون نظریۀ فرصت ,
چکیده مقاله :
رمان «قلعه‌مرغی؛ روزگار هرمی» نوشتۀ سلمان امین، یکی از رمان های موفق جامعه گراست که به یکی از معضلات اجتماعی خاص، یعنی بیکاری و عواقب آن توجه کرده است. این جستار بر مبنای نظریة «فرصت» رابرت مرتون (1910- 2003) انواع نابهنجاری‌های رفتاری و شخصیتی را در رمان مزبور واکاوی کرده است. مطابق نظریة مرتون، مشکلات اجتماعی نتیجۀ گسست میان اهداف پسندیدة جامعه و راه‌های دست‌یابی به آن است. جامعه با تعریف اهداف ارزنده برای اعضای مرتبط با خود، راهکارها و راهبردهای خویش را نیز عرضه می‌کند؛ لیک آنگاه که میان اهداف و وسیلۀ نهادینه‌شدة تحقق آن فاصله ایجاد گردد، انحراف و نابهنجاری رخ می‌دهد. بر اساس این الگوی نظری، رمان «قلعه‌مرغی؛ روزگار هرمی» تصویری از جامعه‌ای ارائه می‌دهد که اهدافی یکسان و مقبول برای همه مشخص کرده است، اما استفاده از روش‌های تحقق آنها، به پایگاه و طبقۀ اجتماعی افراد بستگی دارد؛ چنانکه شخصیت اصلی رمان با عصیانگری پرومته ای خویش، به کشف راه‌های جدید روی می‌آورد، اما سرانجام چاره‌ای جز فراموشی اهداف و انزوا نمی بیند.
The novel of “Ghale-Morghi, The Pyramidal Age” authored by Salman Amin, is one of the successful novels which is Concerned with unemployment and its consequences as a special social problem. Based on the American Robert Merton’s (1901– 2003) “Theory of Opportunity” this research studies different types of personality and behavioral disorders within this novel. According to Merton’s theory, social problems are the result of the gap between desirable goals of the society and the ways of achieving them. By describing the desirable goals for their members, societies can also introduce their solutions and strategies; however, when there is a gap between goals and the institutionalized means of reaching them, deviation and disorder will occur. According to this theoretical model, “Ghale-Morghi, the Pyramidal Age” represents an image of a society that has determined the same accepted goals for every one; but choosing between the possible ways of reaching them is related to individual’s social status and class. Although the main character of the novel begins to discover new ways by means of Promethean rebellion; at the end, he finds no choice other than isolation and letting go of the goals..
احمدی، بابک (1388) معمای مدرنیته، چاپ ششم، تهران، مرکز.
امین، سلمان (1394) قلعه‌مرغی؛ روزگار هرمی، چاپ سوم، تهران، هیلا.
بی‌نیاز، فتح الله (1387) درآمدی بر داستان نویسی و روایت‌شناسی، تهران، افراز.
پاینده، حسین (1389) داستان کوتاه در ایران (داستان‌های مدرن)، ج 2، تهران، نیلوفر.
تنهایی، حسین ابوالحسن (1374) درآمدی بر مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی، چاپ دوم، گناباد، مرندیز.
چایلدز، پیتر (1383) مدرنیسم، ترجمۀ رضا رضایی، تهران، ماهی.
حسینی‌نثار، مجید و ابراهیم فیوضات (1390) نظریه‌های انحرافات اجتماعی، ترجمه و تألیف، تهران، پژواک.
رابرتسون، یان (1377) درآمدی بر جامعه (با تأکید بر نظریه‌های کارکردگرایی، ستیز و کنش متقابل نمادی) ترجمه حسین بهروان، چاپ سوم، مشهد، آستان قدس رضوی.
زرافا، میشل (1368) ادبیات داستانی (رمان و واقعیت اجتماعی)، ترجمۀ نسرین پروینی، تهران، کتابفروشی فروغی.
صدیق سروستانی، رحمت الله (1390) آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات)، چاپ هفتم، تهران، سمت.
صدیق سروستانی، رحمت الله و سید ضیاء هاشمی (1381) «گروه‌های مرجع در جامعه‌شناسی و روان‌شناسی اجتماعی با تأکید بر نظریه‌های مرتون و فستینگر»، مجلة مطالعات جامعه‌شناختی، ش 20، صص 149-168.
عبداللهی، محمد (1381) «یادمان رابرت کینگ مرتون»، مجلة جامعه‌شناسی ایران، دوره 4، شماره 2، صص 131-158.
کوئن، بروس (1373) درآمدی به جامعه‌شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، چاپ پنجم، تهران، فرهنگ معاصر.
کیویستو، پیتر (1390) اندیشه‌های بنیادی در جامعه‌شناسی، ترجمة منوچهر صبوری، چاپ هشتم، تهران، نی.
گروثرز، چارلز (1378) جامعه‌شناسی مرتون، ترجمۀ زهره کسایی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.
گل‌محمدی، احمد (1381) جهانی شدن، فرهنگ، هویت، تهران، نی.
گلدمن، لوسین (1371) جامعه‌شناسی ادبیات (دفاع از جامعه‌شناسی رمان)، ترجمۀ محمد پوینده، تهران، هوش و ابتکار.
گیدنز، آنتونی (1374) جامعه‌شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، چاپ دوم، تهران، نی.
محسنی، منوچهر (1386) جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی، تهران، طهوری.
مرتون، رابرت (1376) مشکلات اجتماعی و نظریۀ جامعه‌شناختی، ترجمۀ نوین تولایی، تهران، امیرکبیر.
مرجایی، سید هادی (1382) «سنجش و بررسی احساس آنومی در میان جوانان»، مجلة مطالعات جوانان، دوره 1، شماره 5، صص 23-60.
وایت، راب و فیونا هینز (1386) جرم و جرم‌شناسی، ترجمۀ علی سلیمی، چاپ سوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
Merton, R.
K (1938) “Social Structure & Anomie”, American Sociologist Review, Volume 3, Issue 5, Pp, 672-682.
---------------- (1957) “The Role-Set, Problems in Sociological Theory”, The British Journal of Sociology, vol, 8, No.
2, Pp, 106-120.
---------------- (1968) Social Theory & Social Structure, New York, Free Press.