فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - چگونگی و چرایی اتخاذ نظام‌های ترتیب و تدوین دیوان‌های شعرا
ثریا اسلامی‌خو محمد حکیم‌آذر اصغر رضاپوریانجمعآوری و تدوین دیوان‌های شاعران در سده‌های پیشین به چند روش صورت می‌گرفت. گاه شاعر در طول حیات خود و به مرور زمان شعرش را در دفتر می‌نوشت و بعد از مرگ، آن دفتر به همان شکل باقی می‌ماند.گاه شاعر، خود دست به کار جمع‌آوری دیوان شعرش می‌شد و آن را بر اساس سلیقه خود مر چکیده کاملجمعآوری و تدوین دیوان‌های شاعران در سده‌های پیشین به چند روش صورت می‌گرفت. گاه شاعر در طول حیات خود و به مرور زمان شعرش را در دفتر می‌نوشت و بعد از مرگ، آن دفتر به همان شکل باقی می‌ماند.گاه شاعر، خود دست به کار جمع‌آوری دیوان شعرش می‌شد و آن را بر اساس سلیقه خود مرتب می‌کرد. گاه دوستان و هواداران او دیوان شعرش را بعد از مرگ وی جمع و مرتب می‌کردند و گاه در قرون بعد دیوان شعر او از سوی یک کاتب و بر اساس ذوق او تنظیم می‌شد. در هرکدام از این روش‌ها ترتیب اشعار (خصوصاً غزل‌ها) به نحوی خاص بوده است. در این پژوهش قصد داریم به شیوه‌های ترتیب اشعار در دیوان‌های شاعران بپردازیم و ببینیم کدام شیوه منطقی‌تر، و محاسن و معایب هر شیوه چه بوده است. نتیجه‌ای که از این جستار حاصل شد نشان می‌دهد که تا پیش از سده هشتم هجری عمدتاً ترتیب و تبویب دیوان‌های شعری بر مبنای درونمایه اشعار بوده است. از سده هشتم به بعد رویکردهای صورت‌گرایانه تقویت شد و ترتیب دیوان‌ها بر مبنای نظام‌های گوناگونی از جمله نظام الفبایی، نظام‌های بدیعی و تفننی متداول شد. از عصر مشروطه به این سو نظام تاریخ محور نیز افزوده شد که امروزه دفاتر شعری نوگرا را بر اساس آن تنظیم و تدوین می‌کنند. تغییر نگرش مخاطبان به شعر، فروانی دیوان‌ها و افزایش تعداد شاعران در طول زمان به دگرگونی و تنوع این نظام‌ها پیوند مستقیم دارد که در این مقاله به چرایی و چگونگی آنها توجه شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بررسی معنایی- منظوری گزاره‌های امری در غزلیات حافظ و ارتباط آنها با سبک فردی حافظ
اصغر شهبازیبررسی معنایی- منظوری گزاره‌های امری از موضوعات مرتبط با بلاغت (علم معانی) است. در نتیجة این بررسی می‌توان جهت‌گیری اندیشه و دل‌سپردگی شاعران را به موضوعات مختلف دنبال کرد؛ زیرا معمولاً برداشت اولیه از گزاره‌های امری، امر و دستور است، درحالی‌که شاعران از گزاره‌های امری، چکیده کاملبررسی معنایی- منظوری گزاره‌های امری از موضوعات مرتبط با بلاغت (علم معانی) است. در نتیجة این بررسی می‌توان جهت‌گیری اندیشه و دل‌سپردگی شاعران را به موضوعات مختلف دنبال کرد؛ زیرا معمولاً برداشت اولیه از گزاره‌های امری، امر و دستور است، درحالی‌که شاعران از گزاره‌های امری، معانی و اغراض مختلفی را در نظر دارند و این موضوع در اشعار حافظ با توجه به ساختار تعلیلی- استنتاجی بیشتر جملات امری اهمیّت بیشتری دارند؛ در این مقاله، گزاره‌های امری حافظ در 250 غزل نخست دیوان حافظ به روش تحلیل محتوا (رویکرد توصیفی- تحلیلی) بررسی شده‌اند و در نهایت مشخص شده که در 250 غزلِ نخستِ دیوان حافظ (معادل 2098 بیت)، در 724 بیت، جملة امری (554 بیت دارای امر مثبت و 170 بیت دارای امر منفی) وجود دارد و حافظ از این منظر، امرکنندة بزرگی است. از این تعداد، بسامد جملات امری با معانی تمنایی و ارشادی بالاست و شاید یکی از دلایل تفأل‌زدن به دیوان حافظ همین موضوع باشد. در بیش از 35 درصدِ این ابیات، از ساخت جملات مرکب امری- تعلیلی/ استنتاجی استفاده شده، به گونه‌ای‌که خواننده پس از خواندن آن جملات امری، از نظر ذهنی اقناع می‌شود و تلخی نصیحت را فراموش می‌کند. در این مقاله همچنین جملات امری حافظ، بر اساس نوع گوینده، مخاطب و طلب بررسی شده‌اند و در تمام موارد سعی شده بین نتایج و سبک فردی حافظ ارتباطی جست‌وجو شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - تحلیل گفتمان نامه های صادرۀ امیر مسعود در جلد اوّل تاریخ بیهقی (بر اساس نظریۀ کنش‌گفتاری سرل)
طاهره ایشانی ناهید مهرافروزارزش و اعتبار «تاریخ بیهقی» به عنوان یک متن ادبی و تاریخی بر کسی پوشیده نیست. در این اثر، «نامه‌ها» از جایگاه ویژهای برخوردار هستند و بررسی آنها با رویکرد میانرشتهای می‌تواند افقهای تازهای بر روی پژوهشگران بگشاید. از آنجا که امیر مسعود در بافتهای موقعیّتی مختلف، چکیده کاملارزش و اعتبار «تاریخ بیهقی» به عنوان یک متن ادبی و تاریخی بر کسی پوشیده نیست. در این اثر، «نامه‌ها» از جایگاه ویژهای برخوردار هستند و بررسی آنها با رویکرد میانرشتهای می‌تواند افقهای تازهای بر روی پژوهشگران بگشاید. از آنجا که امیر مسعود در بافتهای موقعیّتی مختلف، مکاتباتی با افرادی با جایگاههای سیاسی متفاوت داشته؛ تحلیل این گونه مکاتبات به روش علمی، افزون بر آشکار نمودن برخی زوایای پنهان آن، چگونگی بهره‌برداری صاحبان قدرت از امکانات زبانی برای سلطهگری و اهداف سیاسی را نشان می‌دهد. نظریۀ «کنش گفتار» که نخستین بار توسط «آستین» از فلاسفۀ مکتب آکسفورد مطرح شد و سپس توسط «جان سرل» تکمیل شد؛ به ویژگی‌های کارکردیِ پاره‌های گفتاری کلام تأکید دارد. از این رو، در مقالۀ پیشِ رو، نامههای صادرۀ امیرمسعود که در جلد اوّل کتاب تاریخ بیهقی ذکرشده، با روش توصیفی- تحلیلی ، بر مبنای طبقه‌بندی سرل، ابتدا به صورت مجزّا و سپس به صوت مقایسهای و در نهایت به صورت کلّی از حیث کنش‌گفتار بررسی و تحلیل شده است. نتایج حاصل از این پژوهش، گویای تناسب و هماهنگی کاربست هریک از این کنش‌گفتارها با اهداف امیرمسعود است. چنان‌که فراوانی کنش اظهاری در این پیکرۀ زبانی، می‌تواند نمادی از قدرت وی در کلام باشد. همچنین فراوانی کاربست کنش ترغیبی درچارچوب همین خواسته بوده و البتّه درصد قابل توجّهی از کنش عاطفی به عنوان سومین کنش پرتکرار در یکی از نامه‌ها دیده می‌شود. کارکرد سایر کنش‌های گفتاری در این نامه‌ها در مبحث نتیجه‌گیری نشان داده شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تحلیل ویژگیها و عناصر اقلیمی در داستان‌های بیژن نجدی
محمد محمودیادبیات داستانی اقلیمی به داستانهایی اطلاق می‌شود که در آنها جغرافیای طبیعی و عناصر و ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و تاریخی اقلیم، نقش مهمی در ساختار و روایت داستان دارد. جریان ادبیات داستانی اقلیمی به صورت جدی از دهة 30 در ایران آغاز شد و به حوزههای اقلیمی جنوب، غ چکیده کاملادبیات داستانی اقلیمی به داستانهایی اطلاق می‌شود که در آنها جغرافیای طبیعی و عناصر و ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و تاریخی اقلیم، نقش مهمی در ساختار و روایت داستان دارد. جریان ادبیات داستانی اقلیمی به صورت جدی از دهة 30 در ایران آغاز شد و به حوزههای اقلیمی جنوب، غرب، شرق، آذربایجان و شمال تقسیم می‌شود. بیژن نجدی از جمله نویسندگان خطه شمال است که ماجرای غالب داستان‌هایش در فضای اقلیم شمال رخ می‌دهد و عناصر مختلف طبیعی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی این اقلیم در آنها بازتاب یافته است. هدف این مقاله، بررسی چگونگی تأثیر عناصر اقلیمی شمال در داستان‌های نجدی است و یافتههای پژوهش ناظر بر این است که نجدی کنشی آگاهانه با عناصر اقلیمی پیرامون خود دارد و این عناصر جزء مهمی از صور خیال و ساخت‌مایه داستان‌های او به حساب میآیند. طبیعت بومی شمال در داستان‌های نجدی نقش مهمی در روایت و فضاسازی داستان، عینیت بخشیدن به ذهنیت شخصیتها و بازنمایی اجتماعی و سیاسی جامعه و تبعات آن دارد و حوادث و ماجراهای داستان در هماهنگی و پیوند با محیط جغرافیای طبیعی شکل گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - ملال و اطوار سوژه مدرن در شعر الیوت و بیژن الهی
مریم رامین نیاتی، اس، الیوت، شاعر و منتقد بریتانیایی- امریکایی به واسطه تکنیکهای فرمی و بیانی و مضمون‌پردازی، یکی از پیشگامان مدرنیسم ادبی دانسته شده است. دفتر «سرزمین ویران» و «چهار کوارتت»، شیوه و دوره جدیدی از فردیت و خوداگاهی در شعر را به نمایش می‌گذارد که در آن سوژه/راوی شعر ب چکیده کاملتی، اس، الیوت، شاعر و منتقد بریتانیایی- امریکایی به واسطه تکنیکهای فرمی و بیانی و مضمون‌پردازی، یکی از پیشگامان مدرنیسم ادبی دانسته شده است. دفتر «سرزمین ویران» و «چهار کوارتت»، شیوه و دوره جدیدی از فردیت و خوداگاهی در شعر را به نمایش می‌گذارد که در آن سوژه/راوی شعر به تجربه و درک عمیق‌تری از زندگی دست می‌یازد. نسبت سوژه مدرن الیوت با ابژه تماشایش نه تنها بر شعر اروپایی تأثیر می‌گذارد بلکه الگو و منشأ الهام شعر مدرن فارسی نیز می‌شود. بیژن الهی، شاعر موج نو، در دفترهای «جوانی‌ها» و «دیدن» نشان می‌دهد به شاخص‌های شعر مدرن نزدیک شده است.این پژوهش با تکیه بر آرا و شیوه نگارش مدرنیستی از دو منظر طرز بیان و درونمایه شعر این دو شاعر را بررسی کرده است. هدف بررسی نشان دادن تأثیرپذیری الهی از مؤلفه‌های شعر مدرن به ویژه شعر الیوت بوده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که الیوت و الهی به شیوه‌های شخصی‌سازی و غیرشخصی‌سازی، موقعیت انسان/ سوژه‌ای را به تصویر می‌کشند که در مرزهای خودآگاهی و فردیت با تنش‌ها و بحران‌های جهانِ مدرن روبه‌رو می‌شود و اندوه و یأس خود را از تماشا و تجربه جهانی فاش می‌کند که با فرسودگی، تباهی و ویرانی نشان‌دار می‌شود. گرچه تصویر تباهی و مرگ در سرزمین ویران الیوت پربسامدتر از شعر الهی است و الهی بیشتر از الیوت در تمنای روشنی و امید برمی‌آید اما در نمای کلی، روشنی و امید در شعر الهی کارکردی حاشیه‌ای دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - تحلیل اغراض ثانوی فعل امر در اشعار اجتماعی مجموعة آیینه‌ای برای صداها
سیده فاطمه ذبیح پور علي‌اكبر باقري‌خليلي سیاوش حقجوپیام اصلی گزاره های ادبی در معانی یا اغراض ثانوی آنها نهفته است و مولّف آن را به شیوه ای هنرمندانه و زیبا برای تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب به کار می-گیرد. کنش گفتاری یکی از زیرشاخه های کاربردشناسی و هدف آن، بازگشایی معانی ضمنی است؛ چنان که قرن ها پیش از ظهور آن، علم معانی چکیده کاملپیام اصلی گزاره های ادبی در معانی یا اغراض ثانوی آنها نهفته است و مولّف آن را به شیوه ای هنرمندانه و زیبا برای تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب به کار می-گیرد. کنش گفتاری یکی از زیرشاخه های کاربردشناسی و هدف آن، بازگشایی معانی ضمنی است؛ چنان که قرن ها پیش از ظهور آن، علم معانی سنّتی وظیفة تصریح اغراض ثانوی را در قالب گزاره های خبر و انشا بر عهده داشت. فعل امر به عنوان یکی از زیر مجموعه های انشای طلبی در علم معانی، کاربردهای متنوعی دارد و تحلیل کاربردشناسانة آن ، نقش مهمّی در کشف لایه های پنهان روان و تفکّر نویسنده داشته و سبب پیوند هرچه بیشتر عاطفه و بینش شاعر و مخاطب می‌گردد. محمّدرضا شفیعی کدکنی، شاعر برجستة معاصر با کاربرد فراوان فعل های امر در مجموعة آیینه ای برای صداها، تصویرپردازی و مفهوم سازی اشعار را تحت تاثیر قرارداده است. بررسی ها گویای آن است که شفیعی کدکنی با کاربرد هنرمندانة فعل های امر در بافت تناسبی و تقابلی شعر و به کارگیری عناصر بلاغی متعدّد، توانسته آ نها را در کاربردهای ترغیبی، آرزومندی، التماسی، ارشادی و هشداری در کنار کاربردهای تلویحی دیگری چون بیان شگفتی، تعجیز و تهدید تصویرسازی کند. این اغراض برابر با کنش منظوری در نظریة کنش های گفتاری آستین هستند که با توانایی هنری شاعر در نحوة ارائة آنها، قدرت تاثیرگذاری بر مخاطب و برانگیختن احساسات یا حتّی انجام عمل را بازگو می کنند و گویای کنش فرابیانی یا تأثیری آستین هستند. پرونده مقاله