مواجهه با «دیگری» در هجویات انوری
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایرانرضا زرین‌کمر 1 , مرتضی محسنی 2
1 - دانشگاه مازندران
2 - علوم انسانی و اجتماعی
کلید واژه: انوری هجو قطعه مواجهه با دیگری خشونت,
چکیده مقاله :
مواجهه با «دیگری» از مسائل اساسی انسان در زندگی اجتماعی است. کیفیت این مواجهه، پیوندی مستقیم با کیفیت زندگی دارد. نوع کنش در مواجهه با «دیگری»، انتخاب میان خشونت یا مداراست. این پژوهش با بررسی رویکرد یکی از بزرگترین شاعران تاریخ ادبیات فارسی به این موضوع، در پی مطالعة اوصاف مواجهه با «دیگری» در سنت ادبیات هجوی فارسی است. هجویات انوری از مهم-ترین منابع شناخت شخصیت و نگاه او است. در هجویات برخلاف قصیده یا غزل، شاعر آزادی بیان بیشتری دارد و می توان از خلال مطالعة این گونة ادبی، با هویت و جهان شاعر بیشتر آشنا شد. در این پژوهش با مطالعه و بررسی هجویات انوری، کوشش شده است تا نحوة مواجهة او با «دیگری» بررسی شود. در این بررسی با مطالعة مؤلفه های این مواجهه، نسبت شاعر با مدارا یا خشونت آشکار می شود. این پژوهش نشان می‌دهد که هجویات انوری، مواجهة خشن با «دیگری» است و این شیوه فاصله ای بعید با مدارا و پذیرش «دیگری» دارد. خشونت زبانی به عادی سازی خشونت در مناسبات اجتماعی در مواجهه با «دیگری» می انجامد و فضا را برای انواع خشن تر حذف و طرد فراهم می کند.
Encountering “others” is one of the humans’ basic issues in their social life while its quality and the quality of human life are directly related to each other. It involves selecting between violence and tolerance. Through studying the approach of one of the greatest poets of Persian literature regarding this issue, this research tries to study how encountering “others” has been described in invectives as a genre in Persian literature. Anvari's invectives are among the most important resources for identifying his personality and viewpoint. Contrary to ode (Qasida) and Ghazal, the poet has more freedom of speech in invectives; thus, it is possible to learn more about the poet’s world and identity through studying this literary genre. studying the components of encountering “others” reveals the attitude of the poet and his discourse towards tolerance and violence. The results of this research indicate that Anvari encounters “others” in a violent way in his invectives, in a way that is far from tolerating or accepting “others”. Verbal violence will result in normalizing violence in social relations in encountering “others’ and pave the way for other types of violence like elimination and rejection.
انوری ابیوردی، اوحدالدین علی بن محمد (1340) دیوان انوری، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
تاریخ سیستان (1381) تصحیح محمدتقی بهار، تهران، دنیای کتاب.
ترابی، سید محمد (1382) نگاهی به تاریخ و ادبیات ایران، تهران، ققنوس.
تودورف، تزوتان (1377) منطق گفت‌وگویی میخاییل باختین، ترجمة داریوش کریمی، تهران، مرکز.
پوینده، محمد جعفر (1373) سودای مکالمه، خنده، آزادی، میخاییل باختین، تهران، آرست.
جهان¬بگلو، رامین (1380) تفاوت و تساهل، تهران، مرکز.
داد، سیما (1392) فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران، مروارید.
شبلی نعمانی (1368) شعرالعجم، تاریخ شعر و ادب ایران، ترجمة محمدتقی فخر داعی گیلانی، تهران، دنیای کتاب.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1384) مفلس کیمیا فروش (نقد و تحلیل شعر انوری)، تهران، سخن.
شمیسا، سیروس (1388) سبک¬شناسی شعر، تهران، میترا¬.
------------- (1389) انواع ادبی، تهران، میترا.
صرفی، محمدرضا (1388) «ابن رومی و انوری در عرصة هجویه‌سرایی»، نشریه ادبیات تطبیقی، دوره 1، شماره 1، صص 63-85.
عنصرالمعالی، قابوس بن کیکاووس (1388) قابوس¬نامه، به اهتمام غلام¬حسین یوسفی، تهران، علمی و فرهنگی.
کلوسکو، جورج (1391) تاریخ فلسفه سیاسی از ماکیاولی تا مونتسکیو، ترجمة خشایار دیهیمی، تهران، نی.
فروزان¬فر، محمد حسن (1387) سخن و سخن¬وران، تهران، زوار.
قزوینی، محمد (1332) بیست مقاله¬ی قزوینی، با مقدمة ابراهیم پور داود، تهران، شرق.
محجوب، محمدجعفر (1999) «بررسی آثار عبید زاکانی»، کلیات عبید زاکانی، به کوشش محمد جعفر محجوب، نیویورک: bibliotheca persica press نیکوبخت، ناصر (1380) هجو در شعر فارسی، تهران، مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
والزر، مایکل (1383) درباب مدارا، ترجمه¬ی صالح نجفی، تهران، شیرازه.
وینسنت، اندرو (1392) نظریه¬های دولت، ترجمة حسین بشیریه، تهران، نی.
هابز، توماس (1387) لویاتان، ترجمه¬ی حسین بشیریه، تهران، نی.