تحلیل فرایند فردیت از نظرگاه یونگ در «اسکندرنامه» نظامی
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایرانمریم حسینی 1 * , سولماز دهقانی 2
1 - دانشگاه الزهرا
2 - دانشگاه الزهرا
کلید واژه: اسکندرنامه کهن‌الگو فرایند فردیت اسکندر یونگ,
چکیده مقاله :
دو منظومۀ شرفنامه و اقبالنامه حکیم نظامی گنجوی که به اسکندرنامه شهرت‌یافته، سرگذشت سفرها و جنگ های اسکندر مقدونی است. نظامی در آفرینش این دو منظومه علاوه بر استفاده از وقایع تاریخی از داستان های اسطوره ای و افسانه ها نیز استفاده کرده و طرحی نو درانداخته است. اسکندر در این دو منظومه، آن سردار فاتح تاریخ نیست، بلکه شخصیتی اسطوره ای و پیامبرگونه دارد که تمامی نیروهای زمینی و فرازمینی، او را در راه پر فراز و نشیب سفرها و طی فرایند فردیت و مسیر شناخت خویشتن یاری می دهند. اسکندر در شرفنامه، حکیمی است که در پی کسب حکمت، راهی آفاق شده و در اقبالنامه در قالب یک پیامبر، سفری انفسی را تجربه می کند. نقد روان-شناسانۀ این دو منظومه نشان می دهد که این شاه جوان در سفرها با هر یک از عناصر ناخودآگاهی از جمله: سایه، آنیما و پیر خرد دیدار می کند و سرانجام به خود و حقیقت والای وجود دست می یابد. هدف این مقاله، تحلیل این کهن-الگوها با تکیه بر دیدگاه‌های یونگ است.
The two epopees, Sharafnameh (The Letter of Dignity) and Eqhbalnameh (The Letter of Luck) by Hakim Nezani Ganjavi, which are known as Eskandarnameh, are stories about the travels and wars of Alexander of Macedon. In the creation of these epopees, Nezami employs not only the historical events, but also the myths and legends, and has created a new pattern. In these two epopees, Alexander is not that famous conqueror in the history, but he is a legendary and prophet-like character whom all the earthly and unearthly forces helped through the vicissitudes of his journeys, and throughout the process of developing individuality, and the path of self- awareness. In Sharafnameh, Alexander is a sage who departed on a journey to gain wisdom. However, in Eqbalnameh he experiences an inner journey as a prophet. Psychological analysis of these two epopees indicates that this young king, encounters the elements of unconsciousness, such as: Shadow, Anima, and the Wise old man in his journeys. Eventually Alexander achieves selfhood and the sublime truth of existence. This article aims at analyzing these archetypes based on Jung’s views.
احمدنژاد، کامل (1369) تحلیل آثار نظامی گنجوی، تهران، علمی.#
الیاده، میرچا (1365) اسطورۀ بازگشت جاودانه، ترجمۀ بهمن سرکاراتی، تبریز، نیما.#
دلاشو، م.#لوفلر (1386) زبان رمزی قصه¬های پریوار، ترجمۀ جلال ستاری، تهران، توس.#
دوبوکور، مونیک (1391) رمزهای زنده جان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران، مرکز.#
سرکاراتی، بهمن (1350) «پری، تحقیقی در حاشیۀ اسطوره¬شناسی تطبیقی»، نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 1-4، صص 1-32.#
سرلو، خوان ادواردو (1388) فرهنگ نمادها، مهرانگیز اوحدی، تهران، دستان.#
شایگان، داریوش (1355) بت¬های ذهنی و خاطره¬های ازلی، تهران، امیرکبیر.#
شوالیه، ژان و آلن گربران (1378) فرهنگ نمادها، ترجمۀ سودابه فضایلی، جلد 1، تهران، جیحون.#
کمپبل، جوزف (1377) قدرت اسطوره، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، مرکز.#
گریمال، پی¬یر (1339) فرهنگ اساطیر یونان و رم، ترجمۀ دکتر احمد بهمنش، جلد 1، تهران، دانشگاه تهران.#
گوهرین، سید صادق (1368) شرح اصطلاحات تصوف، جلد 1، تهران، زوّار.#
مورنو، آنتونیو (1376) یونگ، خدایان، انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، تهران، مرکز.#
مهدوی دامغانی، احمد (1390) دانشنامۀ جهان اسلام، تهران، بنیاد دایره¬المعارف اسلامی.#
نظامی گنجه¬ای، الیاس¬بن¬محمد (1388الف) اقبالنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، قطره .#
----------------------- (1388ب) شرفنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، قطره
ووگلر، کریستوفر (1387) سفر نویسنده، ترجمۀ محمد گذرآبادی، تهران، مینوی خرد.#
یاوری، حورا (1387) روان¬کاوی و ادبیات، تهران، سخن.#
یونگ، کارل گوستاو (1377) انسان و سمبل¬هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران، جام.#
---------------- (1368) چهار صورت مثالی: مادر، ولادت مجدد، روح¬، کار، ترجمۀ پروین فرامرزی، تهران، آستان قدس رضوی.#