تحلیل داستان «پرنده در باد» از منظر بومی‌گرایی
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات معاصر ایران
مهدی ابراهیمی لامع
1
(دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر تهران، ایران)
صابر امامی
2
(دانشیار گروه هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران )
سید محسن هاشمی
3
(دانشیار گروه سینما و تأتر، دانشگاه هنر، تهران، ایران )
کلید واژه: بومی‌گرایی, هویت, استعمار, بیگانه, پرنده در باد, محسن حسام.,
چکیده مقاله :
بومی‌گرایی، اصطلاحی مدرن است که در روند استقلال و رهایی کشورهای استعمارزدۀ شرقی از سلطۀ کشورهای استعمارگر غربی پدید آمد و همزمان به حوزه‌های مختلفی از جمله ادبیات داستانی راه یافت. در این زمینه، تحلیل آثار داستانی در جایگاه یکی از مهم¬ترین منابع بومی‌گرایی، اهمیتی خاص دارد؛ زیرا از یکسو با مفاهیم گوناگون اجتماعی پیوند خورده است و از سوی دیگر به شناخت ما از مؤلفه‌های بومی‌گرایی و چگونگی کاربست آنها در متن منجر می‌گردد. این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی به واکاوی مؤلفه‌های بومی‌گرایی در کتاب «پرنده در باد» اثر محسن حسام پرداخته است؛ بدین شیوه که ابتدا داده‌های اولیه از راه مطالعۀ اسنادی جمع‌آوری و سپس در چارچوب تعریف بومی‌گرایی و مؤلفه‌های آن تجزیه و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نویسنده در این کتاب به برجسته‌سازی مؤلفه‌های هویت ایرانی یعنی زبان، فرهنگ، دین، تاریخ و جغرافیای سرزمین و همچنین جنبه‌های بیگانه‌محور پرداخته است.
Localism is a modern term that emerged in the process of independence and liberation of the eastern colonized countries from the domination of the western colonialist countries and at the same time entered various fields including fiction.In this context, the analysis of fictional works has special importance as one of the most important sources of nativism; because on the one hand it is connected with various social concepts and on the other hand it leads to our understanding of the components of nativism and how to use them in the text. In this regard, this article with the descriptive and analytical method, analyzes the components of nativism in the book "Parandeh dar Baad (Bird in the Wind) ". In this way, first the primary data was collected through documentary study and then it was analyzed in the framework of the definition of nativism and the components of Iranian identity. The results of the research showed that the author highlighted the components of Iranian identity in this book, namely: language, culture, religion, history and geography of the land, as well as foreign-oriented aspects.
آشوری، داریوش (1400) بازاندیشی زبان فارسی، چاپ دهم، تهران، مرکز.
ابراهیمی لامع، مهدی (1401) «بازشناسی معنای بومی‌گرایی در ادبیات داستانی معاصر ایران (1285-1400)»، نقد ادبی، دوره پانزدهم، شماره 59، صص 1-39.
اشرف، احمد (1400) هویت ایرانی، چاپ یازدهم، تهران، نی.
افضلی، بهرام (1396) «گفتمان روشن¬فکری در ادبیات داستانی معاصر»، رساله دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، به راهنمایی ناصر علیزاده، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
بروجردی، مهرزاد (1396) روشن¬فکران ایرانی و غرب، ترجمه جمشید شیرازی، چاپ هفتم، تهران، فرزان روز.
پروین، نادر (1393) «هویت و ملیت ایرانی در گسترۀ تاریخ»، در: مؤلفه‌های هویت ایرانی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی.
تایسن، لیس (1392) نظریه‌های نقد ادبی معاصر، ترجمه مازیار حسین‌زاده و فاطمه حسینی، چاپ دوم، تهران، نگاه امروز و حکایت قلم نوین.
جمال¬زاده، محمدعلی (1400) یکی بود یکی نبود، چاپ دوم، تهران، علم.
حسام، محسن (1355) پرنده در باد، تهران، جاویدان.
داد، سیما (1385) فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ سوم، تهران، مروارید.
دانش‌پژوه، منوچهر (1400) بازکاوی مؤلفه‌های هویت ملی در شاهنامه فردوسی، چاپ دوم، تهران، اطلاعات.
زمانی محجوب، حبیب (1393) «هویت دینی و ملی ایرانیان در عصر باستان»، در: مؤلفه‌های هویت ایرانی، علی قنبری، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی.
سوسار، عایشه (1391) «بررسی عوامل و عناصر بومی‌گرایی در رمان‌های معاصر ایران و ترکیه (با تأکید بر تنگسیر، نفرین زمین، سووشون، قویوجاکلی یوسف، یلجو نریه گیدییورسون و حضور)»، رسالۀ دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، به راهنمایی حسینعلی قبادی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
شیری، قهرمان (1387) مکتب‌های داستان‌نویسی در ایران، تهران، چشمه.
صادقی شهپر، رضا (1389) «ادبیات اقلیمی در داستان‌های معاصر ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی»، رسالۀ دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، به راهنمایی رحمان مشتاق مهر، دانشگاه تربیت معلم آذربایجان.
صدیقی، علیرضا (1388) «بومی‌گرایی و تأثیر آن بر ادبیات داستانی معاصر ایران (1320-1357)»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 15، صص 95-116.
عظیمی، فخرالدین (1399) هویت ایران، چاپ دوم، تهران، آگاه.
قنبری، علی (1393) مؤلفه‌های هویت ایرانی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی.
کزازی، میرجلال‌الدین (1393) «اندر چرایی سَره‌گویی و سَره‌نویسی»، مصاحبه، برگرفته از سایت: http،//parsianjoman.
org میرزایی، محسن (1383) تاریخچه بریگارد و دیویزیون قزاق، تهران، علم.
میرعابدینی، حسن (1397) صد سال داستان‌نویسی ایران، جلد 1 و 2، چاپ پنجم، تهران، چشمه.
ناتل‌خانلری، پرویز (1365) تاریخ زبان فارسی، جلد 2، تهران، نو.
نجفی، ابوالحسن (1378) غلط ننویسیم، چاپ نهم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
نواصری، عبدالرضا (1399) هویت ملی در گفتمان‌های معاصر ایران، تهران، گام نو.
Ashcroft, Bill, Griffiths, Gareth, Tiffin, Helen (2013) Postcolonial Studies,The Key Concepts, Third Edition, New York, Routledge Press.
Crone, Patricia (2012) The Nativist Prophets of Early Islamic Iran Rural Revolt and Local Zoroastrianism, Princeton, Institute for Advanced Study.
Oxford English Dictionary, Retrieved from.
https,//www.oxfordlearnersdictionaries.com.
Wallace, Anthony F, C (2022) "Nativism and Revivalism", International Encyclopedia of the Social Sciences, Retrieved from.
https, //www.encyclopedia.
com.
Williams, Patrick, Chrisman, Laura, eds (1993) Colonial Discourse and Post-Colonial Theory, New York, Routledge Press.