زاویه دید در سه داستان کوتاه از «بیژن نجدی»
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
شیوا پورنداف حقی
1
(دانشگاه آزاد مشهد )
رضا اشرف زاده
2
علی تسلیمی
3
عباس خائفی
4
(دانشگاه گيلان )
کلید واژه: زاويه ديد داستان كوتاه بيژن نجدي راوي روايت,
چکیده مقاله :
زاويه ديد، دريچه‌اي است كه نويسنده مي‌خواهد خواننده از همان دريچه به داستانش بنگرد. زاويه ديد در داستان كوتاه به دلیل حجم كم آن، اهمیتی فراوان دارد. «نجدي»، داستان نويس مدرن و توانمند، جايگاهی ویژه در داستان كوتاه معاصر دارد. او به فرم و ساخت داستان بيشتر توجه دارد و در به كارگيري زاويه‌ديد شگرد و مهارت خاصي دارد، به طوری که با هر زاويه ديد و چرخش آن به معنا‌آفريني جديد و صورتي نو در داستان می‌پردازد. در اين مقاله ابتدا زاويه‌ديد و انواع آن معرفی می شود. سپس به عنوان نمونۀ زوایه دید، سه داستان «استخري پر از كابوس»، «روز اسب ريزي» و «دوباره از همان خیابان‌ها» از دو مجموعه آثار نجدی که زاویه دید در آنها نقش برجسته و تأثیرگذاری در ساختار و رسیدن به هدف و معنا و مفهوم دارد، تحلیل و بررسی مي‌شود. نجدی در داستان اوّل، زاویه دید سوم شخص نامحدود سنتی را به مدرن تبدیل نموده است. در داستان دوم، نویسنده با چرخش های متناوب، زاویه دید اول و دوم شخص دو دنیای متفاوت را در یک دنیای کلی نشان می دهد. در داستان سوم با چرخش زاويه ديد سوم شخص به اول شخص و به سبب زنده شدن شخصیت داستان و اعتراضش به نويسنده، نظریۀ «مرگ مؤلف و عدم قطعیت» وجود دارد. در مجموع زاویه دید در هر سه داستان دچار دگرگونی شده است و باعث آشنایی‌زدایی می‌شود که کاری فرمالیستی است و محتوا در آنها ارزش دست دوم دارد. این مقاله به بررسی همین دگرگونی‌های ساختاری در سه داستان یادشده می پردازد.
The point of view is like a window through which the author wants the reader to look at the story. In short stories because of the size of the book, the point of view is very important. “Najdi” who is a modern and outstanding story writer, has a special position in contemporary short story. He pays attention to the form and structure of the story more than the content. He make use of “point of view” skillfully in a way that by altering the point of view , he creates a new meaning and form in the story. In this paper, after introducing “point of view” and its different types, the point of view in three stories “A Pool Full of Nightmare”, “The Day of Horseshed”, and “Again from the Same Street” are studied. In the "A Pool Full of Nightmare", the point of view is the third person with a change from traditional to a modern one. In "The Day of Horseshed”,by shifting between first and second person point of view, two different worlds are represented in the same general world. In the "Again from the Same Streets", the story is begun with the third person point of view, but turns into the first person and due to the objection of the main character of the story to the writer, the theory of the “death of the author and uncertainty” is presented. Generally the point of view in the three stories has undergone changes that cause de-familiarization which is related to the formalist view where the content is less importance
اخوت، احمد (1371) دستور زبان داستان، اصفهان، فردا.#
بارت، رولان (1373) «مرگ مؤلف» مترجم داریوش کریمی، پایگاه تخصصی مجلات (نورمگز)، شماره 25، صص 377-381.#
بورنوف رولان، رئال اوئله (1378) جهان رمان، ترجمۀ نازيلا خلخالي، تهران، مركز.#
پاینده، حسین (1368) «اهمیت زاویه¬دید در داستان کوتاه»، مجله اطلاع‌رسانی و کتابداری كيهان فرهنگي، شماره 64، تیرماه، صص 56-58.#
تسليمي، علي (1388) گزاره‌هايي در ادبيات معاصر ايران (داستان)، چاپ دوم، تهران، كتاب آمه.#
تودوروف، تزوتان (1388) بوطیقای نثر، پژوهش‌هایی نو دربارۀ حکایت، ترجمۀ انوشیروان گنجی-پور، تهران، نی.#
------------- (1379) بوطیقای ساختارگرا، ترجمۀ محمد نبوی، تهران، آگه.#
جهاندیده¬ کودهی، سینا (1391) «صندوق¬خانۀ ایدئولوژی تأویل نشانه¬شناسی گیاهی در قرنطینۀ بیژن نجدی»، مجلۀ نقد ادبی، دانشگاه تربیت مدرس، شمارۀ 17 صص 110-120.#
حسن‌زادۀ نیری، محمدحسن و زهرا علی¬نورد (1393) «بررسی نشانه¬ها و شگردهای بیان معانی ثانوی در داستان نجدی (با تکیه بر مجموعه داستان یوزپلنگانی که با من دویده¬اند)»، مجلۀ پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت، شمارۀ 2، صص 1-18.#
داد، سیما (1383) فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران، مروارید.#
رستمی، فرشته و مسعود کشاورز (1389) «ذهن و جریان آن در داستان‌های بیژن نجدی»، نشریۀ ادب و زبان (نشریه دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی)، دورۀ جدید، شمارۀ 27، صص 115-138.#
شريعتي، علي (1362) هبوط در کوير، چاپ هفتم، تهران، چاپخش.#
صادق اصفهانی، لیلا (1389) «بررسی عناصرجهان متن براساس بوطیقای شناختی در یوزپلنگانی که با من دویده¬اند»، نشریه نقد ادبی، تابستان1389، دورۀ 3، شمارۀ10، صص115 -142.#
صديقي، علی‌رضا (1388) «اسباب و صور ابهام در داستان‌های بيژن نجدي»، فصلنامه پژوهش زبان و ادبيّات فارسي جهاد دانشگاهي، شماره 12، بهار، صص 143-160.#
عبداللهيان، حميد (85-1384) «عوامل شاعرانگي در داستان‌هاي بيژن نجدي»، مجله علوم انساني، دانشگاه الزهرا، سال پانزدهم، شماره 56-57، صص 115-128.#
مندنی¬پور، شهریار (1383) ارواح شهرزاد، تهران، ققنوس.#
ميرصادقي، جمال (1364) عناصر داستان، تهران، شفا.#
نجدي، بيژن (1388الف) يوزپلنگاني كه با من دويده‌اند، چاپ يازدهم، تهران، مركز.#
---------- (1388ب) دوباره از همان خيابان‌ها، چاپ ششم، تهران، مركز.#
---------- (1389) داستان‌های ناتمام، چاپ پنجم، تهران، مرکز.#
وارگاس يوسا، ماريو (1387) قصه‌گو، ترجمۀ يحيي خويي، تهران، چشمه.#
یاکوب، لوته (1388) مقدمه‌ای بر روایت در ادبیّات و سینما، ترجمۀ احمد نیک فرجان، چاپ دوم، تهران، مینوی خرد.#
یونسی، ابراهیم (1369) هنرداستان نویسی، تهران، نگاه.#