تأثیر طبقۀ اجتماعی بر شعر شاعران دورۀ مشروطه با تمرکز بر اشعار «ایرج میرزا» و «فرخی یزدی»
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
عبدالله حسن‌زاده میرعلی
1
احمد خاتمی
2
(دانشگاه شهید بهشتی)
سیده زهره نصیری سلوش
3
کلید واژه: ادبیات مشروطه جامعه‌شناسی شعر طبقات اجتماعی فرخی یزدی ایرج میرزا,
چکیده مقاله :
در نزد جامعه شناسان ادبیات، آفرینش های ادبی امری فردی نیست، بلکه بیشتر اجتماعی است. از آنجا که اجتماع، نقشی اساسی در شکل‌گیری ویژگی های فردی دارد و سبک آفریننده نیز جدای از ویژگی های شخصی او نیست، می توان گفت در آفرینش هر اثر، مهم ترین نقش را اجتماع دارد. بینش اجتماعی نویسنده و موضع‌گیری او در برابر وقایع مختلف تا حدی زیاد تحت تأثیر پایگاه اجتماعی و خاستگاه طبقاتی او شکل می گیرد. بنابراین می‌توان سبک هر شاعر یا نویسنده را با توجه به طبقۀ اجتماعی او تجزیه و تحلیل کرد. این مقاله، ضمن بیان مقدمه ای دربارۀ چگونگی ارتباط طبقات اجتماعی شاعران با جهان‌بینی آنان بر اساس نظریۀ طبقات اجتماعی «گلدمن»، نگاهی گذرا به پایگاه طبقاتی «ایرج میرزا» و «فرّخی یزدی» دارد و سپس عمده ترین تفاوت های سبکی آن دو را با یکدیگر مقایسه می‌کند. نتیجۀ پژوهش حکایت از آن دارد که دیدگاه های آن دو در حوزه‌های نقد سنت های دینی و نقد اجتماعی، آزادی، وطن‌پرستی، استعمارستیزی، استبدادستیزی، دعوت به مبارزه و تجمل‌گرایی با یکدیگر متفاوت است
From sociology of literature point of view, literary creation is not a personal matter, but rather a social one. Since the society plays a fundamental role in formation of individual characteristics, and the style is not separated from writers’ characteristics, we can say that in creation of any literary work, society has the most significant role. The writer’s social insight and his position against different events are remarkably affected by social status and social classes. Hence, we can analyze a writer’s literary style based on the social class he belongs to. Presenting an introduction on how writers’ world view is related to their social classes according to Goldman¬’s theory of social classes, this paper also has a glance at IrajMirza and Farokhi Yazdi's social status. Then, the major stylistic differences between them will be compared. The findings show that the aforementioned writers’ outlooks are different in some domains such as social/religious criticism, freedom, patriotism, anti-colonialism, anti-authoritarianism, defiance and tendency to luxury
آجودانی، ماشاءالله (1382الف) مشروطۀ ایرانی، چاپ نهم، تهران، اختران.#
-------------- (1382ب) یا مرگ یا تجدّد، تهران، اختران.#
آدمیت، فریدون (1349) اندیشه¬های میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران، خوارزمی.#
------------ (1351) اندیشۀ ترقی و حکومت قانون، تهران، خوارزمی.#
------------ (1387) ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران، گستره.#
آریان¬پور، امیرحسین (1354) جامعه‌شناسی هنر، تهران، دانشگاه تهران، انجمن کتاب دانشجویان.#
آرین¬پور، یحیی (1372) از صبا تا نیما، تهران، زوّار.#
آکوف، آلن و تایلر (1354) پنج دیدگاه در کشمکش¬های اجتماعی، تبریز، نوبل.#
ایرج میرزا (1353) دیوان اشعار، به اهتمام محمدجعفر محجوب، تهران، اندیشه.#
پیت، اسکار (1384) جامعه‌شناسی ادبیات، ترجمۀ مرتضی کتبی، چاپ سوم، تهران، سمت.#
دهباشی، علی(1387) شرح آثار و احوال ایرج میرزا، تهران، اختران.#
رضاقلی، علی (1377) جامعه‌شناسی خودکامگی، چاپ هشتم، تهران، نی.#
سلطانی گرد فرامرزی، علی (1381) «بازگشت فرخی به تاریخ و افسانه»، کاوش¬نامه، مجلۀ علوم انسانی دانشگاه یزد، سال سوم، شمارۀ چهارم.#
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380) ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران، سخن.#
شمیسا، سیروس (1388) نقد ادبی، چاپ سوم، تهران، میترا.#
فرخی یزدی (1360) دیوان فرخی یزدی، به تصحیح و مقدمۀ حسین مکّی، تهران، بنیاد نشر کتاب.#
--------- (1380) مجموعه اشعار، به کوشش مهدی اخوت و محمدعلی سپانلو، تهران، نگاه.#
کینگ، ساموئل (1346) جامعه‌شناسی، ترجمۀ مشفق همدانی، تهران، امیرکبیر.#
گلدمن، لوسین (1357) فلسفه و علوم انسانی، ترجمۀ حسین اسدپور پیرانفر، تهران، جاویدان.#
مراغه¬ای، زین‌العابدین (1353) سیاحت‌نامۀ ابراهیم بیگ، حواشی باقر مؤمنی، چاپ سوم، تهران، اندیشه.#
یاحقی، محمدجعفر (1387) جویبار لحظه¬ها، تهران.#