آمیزۀ مفهومی جنگ و شکار و عشق در غزلیات سعدی با تکیه بر نظریۀ «فوکونیه» و «ترنر»
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
مرضیه اصغرنژاد فرید
1
نسرین فقیه ملک مرزبان
2
(دانشگاه الزهرا)
کلید واژه: غزلیات سعدی آمیزه مفهومی جنگ شکار وصف معشوق,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش، تبیین آمیزۀ مفهومی جنگ و شکار و بررسی ابعاد خاص حوزۀ آمیخته در غزلیات سعدی بر اساس نظریه «فوکونیه» و «ترنر» است. در غزلیات سعدی یکی از مفاهیم شناختی پربسامد، جنگ و شکار به عنوان حوزه درونداد برای عشق است. نظریۀ آمیزۀ مفهومی به عنوان ابزاری کارآمد در درک چگونگی تعامل نظام مفهومی با حوزه های آن به کار گرفته می شود. فوکونیه و ترنر، نظریۀ الگوی چندفضایی یا شبکه ای را مطرح کردند. در الگوی شبکه ای، مفاهیم مشترک دو حوزۀ دروندادی، فضای عام را می سازند. علاوه بر این تعامل این دو حوزۀ دروندادی، فضای آمیخته ای را پدید می‌آورد که ساختار مفهومی آن به تنهایی از فضاهای دروندادی درک نمی شود. در این پژوهش نشان خواهیم داد که عمده مفاهیم در عشق بر محور معشوق و الفاظ خاصی که در وصف او به کار گرفته می‌شود، استوار است و در حوزۀ آمیخته مفاهیمی پارادوکسیکال مانند مرگی که حیات ابد است یا اسارت عین آزادی مطرح می شود. پس از ترسیم ابعاد آمیزه مفهومی جنگ و شکار خواهیم کوشید به این پرسش پاسخ دهیم که پارادوکس حاصل در حوزه آمیخته چگونه ایجاد می شود. فرضیه آن است که پارادوکس حاصل در آمیزه ناشی از تأثیر مفاهیم عرفانی عشق در گفتمان صوفیانه بر الگوهای ذهنی شاعر است، حتی اگر غزل در ردیف غزل های عاشقانه قرار داشته باشد.
The aim of this research is to explain the conceptual blending of war and hunting, and to analyze the specific dimentions of this blending in Saadi’s Ghazals based on Fauconnier and Turner. One of the frequent cognitive concepts in Saadi’s Ghazals is war and hunting as the input domain of love. The theory of conceptual blending is an effective instrument for understanding the interaction between a conceptual system with its domains. Fauconnier and Turner introduced the theory of multispace or network model. In the network model, the common concepts of two input domains create a generic space. Moreover, the interaction between these two input domains creates a blended space in which the conceptual structure can not be percieved only from the input spaces. In this research we will show that most concepts of love are related to the beloved and specific terms used to describe him/her. In the blended domain, there are some paradoxical concepts like considering death as eternal life, or captivity as freedom. After demonstrating the dimentions of conceptual blending of war and hunting , we will try to find out how the resulted paradox in the blended domain is created. The hypothesis is that this paradox is resulted from the effects of mystical concepts of love in Sufi discourse on the poet’s mental models, even if the Ghazal is categorized as a love one.
اقبالی، ابراهیم (1387) بیان سعدی (تحلیل بلاغی دیوان غزلیات سعدی)، تبریز، آشینا.
ثروتیان، بهروز (1352) فرهنگ اصطلاحات و تعریفات نفایس الفنون، تبریز، دانشگاه تبریز.
حسن¬لی، کاووس و لیلا اکبری (1391) راهنمای موضوعی سعدی‌شناسی: فهرست ریز موضوعی کتاب‌های منتشرشده در پیوند با سعدی (تا سال هزار و سیصد و هشتاد خورشیدی)، شیراز، دانشگاه شیراز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، بخش زبان و ادبیات فارسی، قطب علمی پژوهش¬های فرهنگی و ادبی فارسی.
راسخ مهند، محمد (1392) درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی: نظریه‌ها و مفاهیم، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
روزبهان بقلی شیرازی، روزبهان ابن ابی نصر (1380) عبهر العاشقین، به کوشش جواد نوربخش، تهران، یلدا قلم.
سبزواری، هادی ابن محمد (1374) شرح مثنوی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سعدی، مصلح¬الدین (1362) کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران، طلوع.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1405) تلخیص المحصل، بیروت، دارالاضواء.
عین¬القضات همدانی، عبدالله ابن محمد (1386) تمهیدات، با مقدمه و تصحیح و تحشیه و تعلیق عفیف عسیران، تهران، منوچهری.
فروغی، محمدعلی (1367) مقدمه بر کلیات سعدی، تهران، طلوع.
قادری، سلیمان (1392) «استعاره، بدن و فرهنگ: مفهوم¬پردازی دل، جگر و چشم در بوستان سعدی»، ادبیات و زبان¬ها، نقد ادبی، شماره 23، پاییز، صص 105- 124.
کمالی سروستانی، کوروش (1388) سعدی¬شناسی، شیراز، مرکز سعدی¬شناسی.
کمیسیون ملی یونسکو (1374) ذکر جم‍یل سعدی: م‍ج‍م‍وعه مقالات و اشعار به م‍ن‍اس‍ب‍ت ب‍زرگ‍داش‍ت ه‍ش‍ت‍ص‍دم‍ی‍ن س‍ال‍گ‍رد ت‍ول‍د ش‍ی‍خ اج‍ل سعدی ع‍ل‍ی‍ه‌ال‍رح‍مه، [تهران]: کمیسیون ملی یونسکو، وزارت ارشاد اسلامی، اداره کل ان‍ت‍ش‍ارات و ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات.
موحد، ضیاء (1392) سعدی، تهران، طرح ن‍و.
نیازکار، فرح (1390) شرح غزلیات سعدی، تهران، هرمس.
Evans, V (2007) A Glossary of Cognitive Linguistics, Edinburgh: Edinburgh University Press.
Fauconnier, Gilles and Mark Turner (2002) The Way We Think, New York: Basic Books.
Kovecsess, Zoltan (2000) Metaphor and Emotion: Language, Culture, and Body in Human Feeling, Cambridge: Cambridge University Press.
Kovecsess, Zoltan (2010) Metaphor: a Practical Introduction, Oxford: Oxford University Press.
Lakoff, George, and Zoltán Kövecses (1987) “The cognitive model of anger inherent in American English”, In Dorothy Holland and Naomi Quinn,eds.
, Cultural Models in Language and Thought, 195–221, Cambridge: Cambridge University Press.
Turner, Mark (1996) The Literary Mind, Oxford: Oxford University.
Turner, Mark, & Gilles Fauconnier (1995) "Conceptual integration and formal expression", Metaphor and Symbolic Activity 10:183-203.