بررسي شعر نظامي بر اساس نظريه ارتباطي ياكوبسن
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
زينب نوروزي
1
(دانشگاه بیرجند)
کلید واژه: نظامي گنجوی خمسه نظامی نظريه ياكوبسن,
چکیده مقاله :
نظرية ارتباطي ياكوبسن بر شش اصل استوار است كه سه اصل اساسي و سه اصل فرعي دارد: (فرستنده، گيرنده، پيام، زمينه، رمز، تماس). اين نظريه شعر را از جنبه‌هاي بلاغي، دستور زبان، معنا و... تحليل مي‌كند. در اين مقاله، نظريه ياكوبسن دربارة شعر با بيان نمونه‌هايي از اشعار نظامي، تطبيق داده شده است. شعر نظامي از نظر علم بلاغي ارزش چشمگيري دارد، این پژوهش به توجه شاعر به اين اصول بلاغي و نيز نظر او دربارة ارتباط شاعر با مخاطب مي‌پردازد. به این طریق می‌توان دانست که این شاعر توانا به هنر خود و تأثيرگذاري آن بر خواننده چگونه می‌نگریسته است. این امر بدون توجه به صورت و معنای شعر و شيوة كاربرد آنها میسر نمی‌شود. در خمسه و ديوان نظامي، حضور مخاطب و توجه گوينده به وي مشهود است و بين گوينده و شنونده ارتباطي دو سويه برقرار است؛ يعني مخاطب نيز بر شاعر اثر مي‌گذارد. در بخش دوم مقاله به شش عنصر ارتباطي ياكوبسن پرداخته شده که كاركردي ويژه دارد و در شعر این شاعر به خوبی می‌توان این کارکردها (مخصوصاً کارکرد ادبی و هنری) را ديد.
Jakobsen’s theory of communication is based on three major as well as three secondary principles, totally six ones, including sender, receiver, message, context, code and channel respectively. This model could analyze poetry in terms of its rhetorical aspects, grammar, semantic and some other aspects as well. In this research, Nizami’s poems, which are worthy especially in terms of rhetoric science, is going to be examined based on Jacobson’s theory. Furthermore, it is focused on the poet’s high concerns about rhetoric principles and his vision about the relation of a poet with his/her addressees. Accordingly, in this fashion it possibly will be known that how an influential poet had looked at his/her own skill and its impact on the readers. Without considering the form and meaning of a poem as well as their functions in the interpretation of a text, this target issue could not be achieved. Since the presence of the addressee as well as the speaker’s attention to the addressee is observable in the Quinary of Nizami, an individual could make an inference that there is a mutual communication between them, that is, the addressee could make an effect on the poet as well. Finally, the six communication principles of Jakobson’s model are mentioned in the second part, while they have special literary and artistic functions.