تحلیل تنهایی در سه مجموعه شعر «محمدرضا شفیعی کدکنی» (آیینه‌ای برای صداها، هزارۀ دوم آهوی کوهی و طفلی به نام شادی)
محورهای موضوعی : مطالعات میانرشتهای ادبیات
سید علی رضا کشفی نیا
1
(دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فیروزآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزآباد، ایران)
احمد طحان
2
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فیروزآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزآباد، ایران)
محمد مهدی ترابی خواه جهرمی
3
(استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران لارستان، ایران)
کلید واژه: شفیعی کدکنی, تنهایی, آیینه‌ای برای صداها, هزارۀ دوم آهوی کوهی و طفلی به نام شادی.,
چکیده مقاله :
آیا تنهایی فقط به معنی دوری خواسته یا ناخواسته از جمع است یا شکل¬های دیگری از آن نیز وجود دارد؟ از دیرباز برخی از فیلسوفان و روان¬شناسان به تعریف تنهایی و انواع آن پرداخته¬اند. هرچند به¬ دشواری می‌توان مرز قاطعی میان انواع تنهایی تعیین کرد، گاه می¬توان برخی از این انواع را که برشمرده¬اند درهم ادغام کرد و گاه نیز آنچه گفته¬اند، عوامل ایجاد و یا شکل¬های بروز تنهایی و نه نوعی از آن است. این تحقیق نظری می¬کوشد به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه¬ و اسناد علمی به بررسی انواع تنهایی، عوامل و شکل‌های بروز آن در اشعار «شفیعی کدکنی» بپردازد. برای دستیابی به این هدف، نظریۀ «یالوم» مبنای تقسیم¬بندی انواع تنهایی به دو گونۀ برون¬فردی و درون¬فردی قرار گرفت؛ اما چون وی دربارۀ عوامل و شکل¬های بروز تنهایی که از اهداف دیگر این تحقیق است چیزی نگفته، بناچار از تعاریف صاحب¬نظران دیگر و به¬ویژه «اسونسن» استفاده کردیم. بر اساس یافته‌های پژوهش در بین عوامل تنهایی بین‌فردی در اشعار شفیعی کدکنی می¬توان به فراق اشاره کرد که حاصل اشعار نخستین اوست. از این دیدگاه، وی شاعری رمانتیک است که عمدتاً مضامین و تصاویر شاعران معروف به سبک ¬هندی را تکرار می¬کند. در بحث تنهایی درون‌فردی، به تمایل شاعر به انزوا برمی¬خوریم که حاصل سرخوردگیِ ناشی از حوادث سیاسی و اجتماعی و عدم هم‌آهنگی با جماعتی است که میان خود و ایشان سنخیتی نمی‌یابد؛ اما نشانی از تنهایی وجودی (زیرمجموعۀ تنهایی درون¬فردی) در اشعار وی وجود ندارد.
Does loneliness merely mean willing or unwilling distance from the people surrounding us? or are there any other kinds of loneliness?From a long time ago, although some philosophers and psychologists have defined loneliness and its kinds, it’s not an easy task to define a definite borderline between kinds of loneliness. These experts have suggested that some kinds of loneliness can be merged and in some cases loneliness can be either the causes or forms of loneliness occurrence, not a specific kind.In a descriptive-analytical design, this theoretical research tries to examine the kinds and causes of loneliness in ShafieiKadkani’s poems through library and documentary methods. According to the findings of the research, among the factors of interpersonal loneliness in ShafiiKodkani's poems, we can mention the separation that is the result of his first poems.From this point of view, ShafieiKadknai is a romantic poet who mainly followsthe images and themes of the poets known to have Indian Style. With regard to intrapersonal loneliness, the poet shows a tendency for seclusionwhich is resulted from his frustration from the political and social events and his nonconformity with a group of people with whom he sees no affinity. However, there is no sign of existential loneliness (i.e., a subcategory of intrapersonal loneliness) in ShafieiKadknai’s poems.
استور، آنتونی (1398) نابغه‌های تنها و فواید تنهایی، ترجمۀ محمد صادق عظیم، تهران، استاندارد.
اسونسن، لارس (1397) فلسفۀ تنهایی، ترجمۀ خشایار دیهیمی، تهران، فرهنگ نشرنو.
بشردوست، مجتبی (1386) در جست¬وجوی نیشابور (زندگی و شعر محمدرضا شفیعی کدکنی)، تهران، ثالث.
حافظ، شمس‌الدین محمد (1368) دیوان اشعار، به اهتمام ع.
جربزه‌دار، تهران، اساطیر.
رودکی، ابوعبدالله (1374) گزینۀ اشعار، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران، صفی‌علیشاه.
زرین‌کوب، حمید (1358) چشم¬انداز شعر نو فارسی، تهران، توس.
سعدی، مصلح¬الدین عبدالله (1368) کلیات سعدی، به تصحیح محمدعلی فروغی، تهران، محمد.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390) هزارۀ دوم آهوی کوهی، تهران، سخن.
---------------------- (1394) آیینه‌ای برای صداها، تهران، سخن.
---------------------- (1399) طفلی به نام شادی، تهران، سخن.
عزالدین کاشانی، محمود بن علی (1394) مصباح¬الهدایه و مفتاح¬الکفایه، تصحیح جلال¬الدین همایی، تهران، سخن و هما.
علیزمانی، امیر عباس و حبیب مظاهری (1397) «بررسی مواجهه با رنج تنهایی اگزیستانسیال در اندیشۀ اروین یالوم و رنج عارفانۀ فراق در اندیشۀ مولوی»، فصلنامۀ پژوهش‌های فلسفی- کلامی، سال بیستم، شماره 14، پیاپی 78، صص 69-90.
فروم، اریک (1376) هنر عشق ورزیدن، ترجمۀ پوری سلطانی، تهران، مروارید.
قنبری، بخشعلی (1390) «رنج تنهایی در مثنوی معنوی»، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 21، صص 95-120.
قوام، ابوالقاسم و عباس واعظ¬زاده (1388) «تنهایی در برخی صوفیانه‌های شعر فارسی با رویکرد ویژه به شعر سهراب سپهری»، مجلۀ مطالعات عرفانی دانشگاه کاشان، دوره پنجم، شماره 9، صص 99-132.
کاتلر، جفری (1380) زبان اشک‌ها (نگاه روان‌شناختی به گریستن)، ترجمۀ طاهره جواهرساز، تهران، جوانه رشد.
کاچیوپو، جان ت.
و ویلیام پاتریک (1398) تنهایی، ترجمۀ رامین علوی¬نژاد و دیگران، شیراز، مؤلفان فرهیخته.
کلینکه، کریس ال (1386) مهارت¬های زندگی، ترجمه شهرام محمدخانی، تهران، سپند هنر.
میتلند، سارا (1397) چگونه از تنهایی لذت ببریم، ترجمۀ سما قرایی، تهران، هنوز.
ناصر بن خسرو، ابومعین (1387) دیوان اشعار، به اهتمام سید نصرالله تقوی، تهران، معین.
نعمت، خليل (1391) «بررسی مقایسه‌ای عنصر تنهایی در اشعار نیما یوشیج و آلفرد دو موسه، شاعر رمانتیک فرانسوی»، فصلنامۀ زیبایی¬شناسی ادبی، سال چهارم، شماره 11، صص 25-36.
نورالدینی اقدم، یحیی و رقیه رجبی (1395) «مقایسۀ مضامین تاریکی، تنهایی و مرگ در اشعار سپهری و نادرپور»، فصلنامۀ مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، دوره دوم، شماره 2/1، صص 566-579.
یالوم، اروین د (1395) روان¬درمانی اگزیستانسیال، ترجمۀ سپیده حبیب، تهران، نشرنی.