حامدی اصفهانی، شاعر پیشگام مکتب وقوع در سدة نهم
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
احسان رئیسی
1
(دانشگاه اصفهان)
علی محمد محمودی
2
(ادبیات و علوم انسانی، گروه زبان و ادبیات فارسی)
کلید واژه: حامدی اصفهانی, تاریخ ادبیات, سبک شناسی, مکتب وقوع, طرز خاص. ,
چکیده مقاله :
احمد حامدی اصفهانی (ت843 هجری) از شاعرانی است که بیش از دو دهه در دربار سلطان محمد فاتح زیسته و به فارسی و اندکی غزل ترکی شعر سروده است. دیوان حامدی که به خط خود وی کتابت شده با وجود اهمیت بسیار تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. با توجه به شواهد و قرائن فراوانی که در دیوان حامدی وجود دارد، می‌توان او را در شمار پیشگامان مکتب وقوع و نازک خیالی به شمارآورد؛ حتی رگه ها و نشانه هایی از برجسته‌ترین ویژگی های سبک هندی نیز در دیوان وی مکرر یافت می‌شود. با آنکه شعر حامدی از نظر کیفیت و ویژگی های سبک شناسی تأمل برانگیز است، در کتب تاریخ ادبیات و سبک‌شناسی توجهی بدان نشده است. این موضوع می‌تواند به دلیل در دسترس نبودن دیوان وی باشد. این مقاله علاوه بر شرح احوال و دقایق زندگی حامدی، روشن گر این است که حامدی از جمله پیشگامان ناشناختۀ مکتب وقوع و شعر مضمون یاب و دارای خیال خاص سده نهم است. همچنین در این مقاله، اهمیت و ضرورت بازنگری در کتب تاریخ ادبیات و سبک شناسی بر اساس آثار ادبی نویافته شرح و بیان شده است.
" Ahmad Hamedi Esfahani is an important poet in the ninth century AH who lived at the court of Sultan Mehmet II and said Persian and Turkish poetry. A large part of his Divaan is formed with Persian poetry and a number of poems in Turkish is also available in it. Despite its importance, Hamedi's Divaan, which has been written with his own line, has never been corrected. It was only published once in 1949 with an introduction from Hekmat Ertilan in Turkey in the form of photos. According to many evidences in Hamedi's Divaan, he can be considered as one of the most important pioneers of the school "Voghoa". Even some of the most prominent features of the Hindi style are also found frequently in his Divaan. Although Hamedi's poetry is very significant in terms of quality and stylistics features, it has not been noted in the literature history and stylistics. This could be due to the unavailability of his Divaan. Hamedi's Divaan is also noteworthy from another aspect and that is capturing historical events. Thus, the revival of his Divaan can be considered as a help to historical sources in addition to literary works. In this paper, we clarify Hamedi's biography and life stages based on his poetry, analyze the characteristics of his poetry and explain that Hamedi is among the unknown pioneers of the school "Voghoa". The importance and necessity of revising the books of literature history and stylistics based on newly found literary works is also expressed.
فهرست منابع
اهلی شیرازی، (1344). کلیات اشعار اهلی شیرازی، مصحح حامد ربانی، انتشارات سنائی.
آرین¬پور، یحیی (1358). از صبا تا نیما (تاریخ 150 ساله ادبیات فارسی) 2 مجلد. تهران: فرانکلین.
چلپی، عاشق.(1971). تذکره چلپی یا مشاعر الشعراء. چاپ جی. ام. مردیت اوسن. لندن.
حامدی اصفهانی (1949). کلیات حامدی (چاپ عکسی)، با مقدمۀ پروفسور حکمت آرتایلان، ترکیه: استانبول.
حسن¬پور آلاشتی، حسین (1384). طرز تازه: سبک شناسی غزل سبک هندی. تهران: سخن.
خسرو شاهی، رضا (1354). شعر و ادب فارسی در کشورهای همسایه (آسیای صغیر)، انتشارات دانشگاه تربیت معلم.
دولت آبادی، عزیز (1369). «حامدی اصفهانی و کلیات او»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. شماره 137. صص 24- 33.
رئیس نیا، رحیم، (1393). «حامدی اصفهانی» دانشنامه جهان اسلام، به کوشش بنیاد دایره المعارف اسلامی. جلد 12.
زرین کوب، عبدالحسین (1363) سیری در شعر فارسی. چاپ اول. موسسة انتشارات نوین.
سید عبدالله. (1371). ادبیات فارسی در میان هندوان. ترجمه محمد اسلم خان. تهران. بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
شاه حسینی، ناصرالدین (1350).سبک اصفهانی در شعر فارسی، مجله¬ی دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، شماره18 (30-40).
شبلی نعمانی. (1363). شعر العجم یا تاریخ شعرا و ادبیات ایران. ترجمه سید محمدتقی فخرداعی. تهران. دنیای کتاب.
شمیسا، سیروس (1382). سبک شناسی شعر. تهران: انتشارات فردوس، چاپ نهم.
صائب تبریزی (1370). دیوان صائب. به کوشش محمد قهرمان. تهران: علمی فرهنگی. چاپ دوم.
فتوحی، محمود (1385). نقد ادبی در سبک هندی. تهران: سخن. چاپ اول.
__________(1393). «سبک واسوخت در شعر فارسی(پیشرو واسوخت محتشم است نه وحشی). نامه فرهنگستان، ویژنامه شبه قاره، پاییز و زمستان 93. س دوم . شماره 3. صص: 7-30.
__________ (1395). صد سال عشق مجازی، مکتب وقوع و واسوخت در شعر فارسی قرن دهم. انتشارات سخن.
قبولی هروی ( 1386). دیوان قبولی. به تصحیح و کوشش یحیی خانمحمد آذری، بنیاد موقوفات محمود افشار.
قزوینی، شرف جهان (1383). کلیات دیوان شرف جهان، با مقدمه و تصحیح نقی افشاری، قم: حدیث امروز.
قزوینی، علامه محمد (1338). «خاک پای سگ معشوق» مجله یغما شماره 11، بهمن.
کلیم همدانی (1369). دیوان ابوطالب کلیم. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد قهرمان. آستان قدس رضوی.
گلچین معانی، احمد (1368). مکتب وقوع در شعر فارسی. تهران : بنیاد فرهنگ.
لنگرودی، شمس (1372). سبک هندی و کلیم کاشانی (گردباد شور جنون). تهران: مرکز. چاپ سوم.
نخجوانی، حسین (1341). نفوذ زبان و ادبیات فارسی در ترکیه دورة آل عثمان، «مجلة دانشكدة ادبيات و علوم انساني تبريز، شمارة 61، صص 176 تا 191.
وحشی بافقی، کمال الدین (1386). دیوان کلیات وحشی، به سعی و اهتمام مرحوم محمدرضا افشاری، تهران: پیمان.
همایی، جلال الدین 1340. تاریخ ادبیات ایران از قدیمی ترین عصر تاریخی تا عصر حاضر. کتابفروشی فروغی. چاپ دوم.
یازیجی، تحسین (1371)، پارسی¬نویسان آسیای صغیر، مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی بین المللی، تهران.