روابط قدرت در رمان شازده احتجاب
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
محمدعلي غلامي‌نژاد
1
زينب صابرپور
2
(دانشگاه تربیت مدس)
کلید واژه: نقد ادبی ادبیات داستانی شازده احتجاب تحلیل انتقادی گفتمان قدرت ایدئولوژی بافت,
چکیده مقاله :
تحلیل انتقادی گفتمان، شاخه‌ای از مطالعات زبان‌شناختی است که به مفاهیمی همچون قدرت، سلطه و ایدئولوژی می‌پردازد. در این مقاله با استفاده از رهیافت‌های این رشته، روابط میان عاملان قدرت و نیز دگردیسی شکل اعمال قدرت در رمان شازده احتجاب بررسي مي‌شود. به این منظور، تمهیدات هنری و داستانی متن به دقت بررسی شده، اثر هنری به عنوان محصولی گفتمانی در بافت تاریخی‌اش تحلیل شده است. توجه به وقایع و شخصیت‌های دوره‌ی تاریخی‌ای که رمان روایتگر آن است، همچنین در نظر گرفتن بافت اجتماعی‌ـ سیاسی خلق اثر، نشان می‌دهد که تقابل نیروی اندیشه‌ورزی روشنفکرانه با قدرت تمامیت‌طلب حاکم، مؤلف را به سمت گزینش معنادار وقایع تاریخی برده است. گلشیری، تحت تأثیر گفتمان روشنفکری زمان خود، در این رمان با نشان دادن قدرت و خشونتِ منجر به انقراض در خاندان قاجار، میان داستان خود و شرایط اجتماعی‌ـ سیاسی حکومت پهلوی دست به نوعی معادل‌سازی زده است.
Critical Discourse Analysis (CDA) is a branch of linguistic studies which deals with such concepts as power, domination and ideology. The present article surveys the relations between the power agents in "Shazdeh Ehtejab", and the changes in the shapes of applying power from a CDA approach. To do this, we closely studied the artistic and fictional arrangements of the text, analyzed it as a discourse product of its historical context. Considering the events and the figures of the time when this novel was written, and its social- political context reveals that the contrast between the intellectuals and the totalitarian government has drawn the author toward the meaningful selection of historical events. Under the influence of the intellectual discourse of his time, Golshiri represents the power and violence, leading to the degradation of Qajar royal family. In this way he has set a balanced analogue between his work and the social- political conditions during Pahlavi's regime.