ریشه‌شناسی ستیز میان پیل و گوسپند در مَثَلی از گلستان
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
1 - دانشگاه بیرجند
کلید واژه: مَثَل اسطوره گوسپندِ پاک پیلِ مُردار بن‌مایه‌شناسی,
چکیده مقاله :
دستان ها (مَثَل ها) چونان بخشی از فرهنگ و ساختار اندیشگانی مردمان کهن، بازگویۀ پندارها، دریافت ها و باورهای بسیاری است که در گذر روزگار پدید آمده است؛ از این رو، بازکاوی و گزارش مَثَل ها می تواند کم یا زیاد ما را تا سرچشمه-های اندیشگانی نیاکان رهنمون شود. گاه نیز اسطوره که با ناخودآگاه گروهی پیوندی رازناک دارد، در پیکرۀ مَثل ها سربرمی آورد یا به سخن دیگر، گاه مَثَل ها، ناخودآگاهِ گروهی و به‌ویژه اندیشه های اساطیری را آینگی می کنند. یکی از این مثَل ها که به گمان نگارنده، بازگویۀ باوری بسیار کهن در فرهنگ ایرانی است، مَثَل «الشاةُ نظیفةٌ و الفیلُ جیفةٌ» (گوسپند پاک است و پیل مُردار) است که در حکایت سوم از باب نخست گلستان سعدی آمده است. در این پژوهش بن مایۀ اساطیری آن بازکاویده و نشان داده می شود که چگونه پیل چونان جانوری اهریمنی در برابر گوسپند، یکی از نیروهای اورمزدی، کارکرد می‌یابد و از کجا ستیز میان پیل و گوسپند، چونان اندیشه ای بنیادین در فرهنگ ایرانی، در پیکرۀ یک مَثَل نمودار می گردد.
Parables (proverbs) as a part of culture and experience of old-time people represent lots of thoughts, perceptions and beliefs that have endured the course of times. Therefore, researching the parables can lead us to the origins of our ancestors’ thoughts. Sometimes, myths which are related to group unconsciousness in a mysterious way are used in parables, or in another word, sometimes parables mirror group unconsciousness, especially mythical thoughts. One of these parables which the writer believes represents a very old belief in Iranian culture is “Sheep is clean and the elephant is carrion” in the first chapter of Golestan of Sa’adi. The mythical origin of this parable is studied in this research, and it is shown that how the elephant as an Ahrimanic creature confronts the sheep as an Ahurai force, and how the fight between an elephant and a sheep can represent a fundamental belief in Iranian culture in the form of a parable. .