فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - سير تطوّر واژة «ادب» «با تأکید بر سه قرن اول هجري»
اسماعيل آذر«ادب» در عرف عرب جاهلي عادات و رسوم نيكو به شمار مي‌رفته كه چنين تفكري از ميراث گذشته به يادگار مانده است. از آنجايي كه تعليم و تربيت داراي اهميت بوده لذا كلمة ادب برای جامع معارف (به غير معارف ديني) مورد استفاده قرار می‌گرفته ولي لفظ تأديب و تعليم مترادف يكديگر به‌كار چکیده کامل«ادب» در عرف عرب جاهلي عادات و رسوم نيكو به شمار مي‌رفته كه چنين تفكري از ميراث گذشته به يادگار مانده است. از آنجايي كه تعليم و تربيت داراي اهميت بوده لذا كلمة ادب برای جامع معارف (به غير معارف ديني) مورد استفاده قرار می‌گرفته ولي لفظ تأديب و تعليم مترادف يكديگر به‌كار می‌رفته است. پس از اسلام معني ادب با همان مفاهيم قبلي متداول بوده است. آميزش عربها با اقوام ديگر خاصه در سه قرن اول هجري سبب مي‌شود تا حوزة معني ادب گسترش يافته و بر انواع علوم و فنون از جمله صنايع، ورزش‌ها و پيشه‌ها اطلاق گردد. نيز در سه قرن اول هجري «ادب» در معناي نكته‌هاي ظريف، بديع، لطيفه‌ها، نادره‌ها بكار مي‌رفته و كسي را كه با موارد ياد شده آشنا بوده، اديب مي‌خواندند. در اواخر قرن سوم به تدريج ادب در معني لغت، مصطلح مي‌شود. در قرن پنجم و ششم این واژه براي مفاهيم صرف و نحو و بيان متداول مي‌گردد. مفهوم دگرگوني‌هاي واژه ادب در طي قرون متمادي با سرگذشت اجتماعي اقوام همراه بوده است. در زبان فارسي هم بر اساس متون نظم و نثر اين واژه در معانی نزاکت، رفتار پسندیده و نیکو و نيز در معنی «علم ادب» از جمله صرف، نحو، لغت و... مورد توجه قرار گرفت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - منابع ناآشناي کشف المحجوب هجویری
ایمان منسوب بصیریکشف المحجوب هجویری یکی از قدیم‌ترین و عمده‌ترین منابع عرفانی ادب پارسی است، از این رو می‌تواند در جستجوی مآخذی که در ایجاد عرفان ایرانی-اسلامی نقش داشته‌اند، موثر باشد. مآخذی که مؤلف‌ـ گاه بدون آنکه از نام و نشان اصلی آنها آگاه باشد‌ـ استفاده کرده است، یعنی کتبی که در ن چکیده کاملکشف المحجوب هجویری یکی از قدیم‌ترین و عمده‌ترین منابع عرفانی ادب پارسی است، از این رو می‌تواند در جستجوی مآخذی که در ایجاد عرفان ایرانی-اسلامی نقش داشته‌اند، موثر باشد. مآخذی که مؤلف‌ـ گاه بدون آنکه از نام و نشان اصلی آنها آگاه باشد‌ـ استفاده کرده است، یعنی کتبی که در نهضت ترجمه از زبان‌های گوناگون به ویژه یونانی به تازی در آمده‌اند و بعضاً نام صحیح اثر و مولف در نزد نویسندگان اسلامی ناشناخته بوده است. زيرا مطابق رسم قدما ایشان کمتر به ذکر نام منبع قول خود می‌پرداخته و اقوال منقول را به صورت عام در مطاوی گفتار خویش مندرج می‌ساخته‌اند و همین امر موجب شده که مؤلف را صاحب قول بدانند. در این مقاله سعی بر آن است که علاوه بر ذکر منابع برخی عبارات، از آبشخور‌های مشترکی که در شکل‌گیری عرفان اسلامی و مسیحی تأثیرگذار بوده‌اند، سخن به میان آید و تأثیر آنها در کشف المحجوب بررسی شود. بدیهی است که در این طریق، توارد و تداعی معانی در ایجاد افکار مشترک مؤثر است و نمی‌توان هر شباهتی را قطعا حاکی از برداشت و اقتباس دانست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - بررسی ساختاری نبرد خویشاوندی در منظومه های «رستم و سهراب»، «برزونامه» و «جهانگیرنامه»
احمد خاتمی علی جهانشاهی افشاربا وجود تعدد آثار و منظومه های حماسی- پهلوانی در ادب فارسی، نکته قابل توجه این است که عناصر معدودی شکل دهنده این آثار می باشند. البته این موضوع نکته تازه ای نیست و ساختارگرایانی چون استروس، فریزر، پراپ و ديگران نشان داده اند که در آثار مختلف، عناصر معدود و مشترکی وجود د چکیده کاملبا وجود تعدد آثار و منظومه های حماسی- پهلوانی در ادب فارسی، نکته قابل توجه این است که عناصر معدودی شکل دهنده این آثار می باشند. البته این موضوع نکته تازه ای نیست و ساختارگرایانی چون استروس، فریزر، پراپ و ديگران نشان داده اند که در آثار مختلف، عناصر معدود و مشترکی وجود دارد. در این مقاله، نبرد خویشاوندی در سه منظومه «رستم و سهراب»، «برزونامه» و «جهانگیرنامه» با رویکرد ساختاری مورد بررسی قرار گرفت و عناصر ثابت و مشترک آنها تعیین گردید که عبارتند از: رفتن اتفاقی پهلوان به دیار بیگانه، ملاقات اتفاقی با دختری در سرزمین بیگانه، ازدواج برون مرزی، رفتن پهلوان و ترک همسر، دادن نشانی به همسر، تولد نوزاد خارق‌العاده، روانه شدن فرزند به سرزمین پدر، همراهی دشمن، نیرنگ، شکست طلایة سپاه پدر توسط فرزند، فراخوانده شدن پدر توسط پادشاه جهت مقابله با فرزند، نام پرسی، نبردهای سه‌گانه، معرفی فرزند به پدر. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - سیمای حسنک وزیر در متون ادبی و تاریخی دورة غزنوی
اسماعیل شفق سمیرا جهان رمضانحسنک وزیر، فرد شناخته شده‌ای در تاریخ و فرهنگ ایران است و در نظم و نثر دورة غزنوی اشاراتی از شعرا و نویسندگان دربارة او وجود دارد. وی شخصیّتی چند بُعدی داشت و از لحاظ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی فرد شاخصی محسوب می‌شد و منشأ خدمات بسیاری برای مردم بود. دراین مقاله ابعاد مختل چکیده کاملحسنک وزیر، فرد شناخته شده‌ای در تاریخ و فرهنگ ایران است و در نظم و نثر دورة غزنوی اشاراتی از شعرا و نویسندگان دربارة او وجود دارد. وی شخصیّتی چند بُعدی داشت و از لحاظ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی فرد شاخصی محسوب می‌شد و منشأ خدمات بسیاری برای مردم بود. دراین مقاله ابعاد مختلف زندگی اجتماعی- سیاسی وی را بررسی مي‌کنیم. وزارت حسنک، در دورة محمود غزنوی که بزرگترین حامی وی بود، دست بسیاری از قدرت‌طلبان و سودجویان را از امور مملکت کوتاه کرد. او عاقبت با سعايت دشمنان درباری و با درخواست مستقیم خلیفة عباسی، به جرم قرمطی بودن اعدام شد. حسنک فردی میهن پرست بود و در زمان غزنویان و تسلط ترکان بر ایران درحفظ فرهنگ ایرانی و هویّت ملی و به نوعی شعوبی‌گری در ایران تلاش می‌کرد. در دفاع از همین هویّت و به دنبال آن ملاقات با خلیفة فاطمی بود که به وی تهمت قرمطی زدند و باید اذعان کرد که وی تمایلاتی به این مذهب داشت زیرا که يکی از اهدافش، برقراری عدالت بود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - تحلیل رباعيات مولوي از منظر داستاني
یعقوب زارع ندیکیاستفاده از عناصر و روایت داستانی در قالب‌های کوتاه شعری چون رباعی، بسیار مشکل است اما از میان دو هزار رباعی منسوب به مولانا، دویست رباعی (10%) دارای طرح داستانی است. به نظر می‌رسد دلیل اصلی استفاده از طرح داستانی، تلاش برای نزدیکتر کردن مفاهیم غامض عرفانی به ذهن مخاطب خ چکیده کاملاستفاده از عناصر و روایت داستانی در قالب‌های کوتاه شعری چون رباعی، بسیار مشکل است اما از میان دو هزار رباعی منسوب به مولانا، دویست رباعی (10%) دارای طرح داستانی است. به نظر می‌رسد دلیل اصلی استفاده از طرح داستانی، تلاش برای نزدیکتر کردن مفاهیم غامض عرفانی به ذهن مخاطب خاص يا عام است. تحلیل داستانی رباعیات، می‌تواند کمکي موثر در کشف اسرار و مشکلات این اشعار کند و باعث توجه بیشتر به این بخش از اشعار مولانا شود که کمتر مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. شاعر در مقام شخصیت منفی این رباعیات، سعی می‌کند واقعة دیدار با یار را که از دیدگاه عرفانی غیر قابل بیان است، به قیدگفتار و گزارش درآورد. به همین دلیل از زاویة ديد اول شخص مفرد در اغلب این رباعیات استفاده شده است و این رباعیات مرز میان شعر و حکایت سنتی هستند. تحلیل این رباعیات به دلیل فضای سورئالیستی حاکم بر آنها، بسیار مشکل است و در این تحقیق عناصر داستانی چون زاویة دید، طرح، گفتگو، شخصیت‌پردازی و فضا به صورت جداگانه، تحلیل و بررسی می‌شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - کارکردهای زیبایی‌شناسی پیش آیی فعل در غزل سعدی
سوسن جبری پرند فیاضمنشساختارهای نحوی به نوعی منعکس کنندة ادراک و دریافت ما از واقعیت‌های بیرونی و درونی و بیان کنندة مجموعه روابطی هستند که ذهن در قالب زبان، میان پدیده‌ها ایجاد می‌کند. شکل‌گیری ساختارهای نحوی بر اساس نظام اندیشه و تفکر ما و کاملاً غریزی و ناآگاه است؛ اما شاعر تا حدودی آگاها چکیده کاملساختارهای نحوی به نوعی منعکس کنندة ادراک و دریافت ما از واقعیت‌های بیرونی و درونی و بیان کنندة مجموعه روابطی هستند که ذهن در قالب زبان، میان پدیده‌ها ایجاد می‌کند. شکل‌گیری ساختارهای نحوی بر اساس نظام اندیشه و تفکر ما و کاملاً غریزی و ناآگاه است؛ اما شاعر تا حدودی آگاهانه با استفاده از الگوهای نحوی، اندیشه و عاطفه خود را زیباتر و رساتر بیان می‌کند. یکی از این الگوها آن است که فعل بر برخی ارکان جمله پیشی می‌گیرد. موضوع مقاله حاضر بررسی کارکردهای این نوع ساخت نحوی در غزل سعدی است. نقد و تحلیل متن شاهکارها از این بُعد، می‌تواند زمینه ساز خلاقیت‌های ادبی شود. کارکردهای این گونه از آشنایی‌زدایی نحوی عبارت است از: کارکردهای ساختاری چون خلق موسیقی قوی‌تر، حفظ حس کوتاهی جمله، گسترش‌پذیری، استقلال رکن در عین داشتن پیوند‌های نحوی و تکمیل معنا و انسجام ساختاری و کارکردهای معنایی چون افزایش معنا؛ تأکید، بزرگ‌نمایی و کوچک‌نمایی، بیان کلیت و تعمیم معنا، بیان کلی زمان و مکان، خلق ایجاز، توان تفسیرپذیری، تعلیق و انتظار، برجستگی توصیفات، حرکت و پویایی، انگیزش عاطفی، خیال‌انگیزی، ایجاد لذت و انسجام معنایی. بنابراین پیش‌آیی فعل، یکی از اسرار زیبایی غزل سعدی است که در کنار دیگر شگردهای زبانی به شیوه‌ای حیرت انگیز، خواننده را در اندیشه و عاطفه شاعر سهیم می‌گرداند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - مقايسه تحليلي دو حکايت آناهيد و شاهزاده کرماني در ادبيات ارمني و فارسي
جمشيد مظاهري آرمان ماناسريانايرانيان و ارامنه ملت‌هايي با ميراث فولکلوريک غني و پرباري هستند که يادگار تاريخ پرفراز و نشيب اين دو ملت است. هدف اين نوشتار، معرفي ويژگي‌هاي محتوايي و ساختاري حکايات «آناهيد» و «شاهزاده کرماني» و بررسي مشابهت‌هاي آنهاست. مقايسه اين دو حکايت نشان مي‌دهد که انگيزه‌هاي م چکیده کاملايرانيان و ارامنه ملت‌هايي با ميراث فولکلوريک غني و پرباري هستند که يادگار تاريخ پرفراز و نشيب اين دو ملت است. هدف اين نوشتار، معرفي ويژگي‌هاي محتوايي و ساختاري حکايات «آناهيد» و «شاهزاده کرماني» و بررسي مشابهت‌هاي آنهاست. مقايسه اين دو حکايت نشان مي‌دهد که انگيزه‌هاي مشترک اين دو ملت، عامل اصلي شکل‌گيري و تکامل اين حکايات بوده است. البته گاه ممکن است خاستگاه اين حکايات يکي از دو جامعه ايراني و ارمني باشد و جامعه ديگر آن را به عاريت گرفته باشد. روش تحقیق در این پژوهش، توصيفي‌ـ تحليلي و با اتکا بر متون ادبی مورد نظر بوده است. منبع اصلی اين پژوهش در مقایسه و تحلیل حکایت شاهزاده کرمانی نسخه‌ای است خطی موسوم به «جامع‌الحکایات» که احتمالاً مربوط به اواخر قرن 10 و اوایل قرن 11 هجری و منبع حکایت آناهید، کتاب معروف «حکایت‌های ملی ارمنی» قازارس آقایان شاعر، نویسنده و فولکلور شناس معروف ارمنی است. این پژوهش به بررسی ویژگی‌های فولکلوریک، محتوایی و ساختاری حکایت‌ها مي‌پردازد و اساس کار نظریه فولکلور شناس معروف روسی ولادیمیر پراپ در کتاب «نظریه و تاریخ فولکلور» است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - تحليل تعاريف نقیضه
محمدرضا صدرياننقضیه و نقیضه‌گوئی از دیرباز در ادبیات کهن فارسی به دو صورت جدّ و هزل وجود داشته است. نقیضه‌گویی در ادب فارسی به نظم محدود نبوده و در نثر هم استفاده می‌شده است. در ادبیات انگلیسی نزدیک‌ترین واژه به نقیضه، پارودی می‌باشد. پارودی در ادبیات اروپا به شکلهای مختلف استفاد چکیده کاملنقضیه و نقیضه‌گوئی از دیرباز در ادبیات کهن فارسی به دو صورت جدّ و هزل وجود داشته است. نقیضه‌گویی در ادب فارسی به نظم محدود نبوده و در نثر هم استفاده می‌شده است. در ادبیات انگلیسی نزدیک‌ترین واژه به نقیضه، پارودی می‌باشد. پارودی در ادبیات اروپا به شکلهای مختلف استفاده شده ولی تعاریف متفاوت معاصر آن، بیانگر نبود تعریفی مورد قبول همگان از این نوع ادبی است. با تاکید بر نظریه گفتگویی باختین و با توجه به دیدگاه‌های ژنت و بارت، این مقاله تعریفی دیگر از پارودی در ادبیات انگلیس ارائه می‌کند که می‌تواند مثالهای بیشتری از استفاده آن را در بر بگیرد. بر این اساس می‌توان پارودی را چنین تعریف کرد: پارودي تقليد يا تغيير شكل عامدانة محصولي فرهنگي-اجتماعي (شامل انواع متون ادبی و غير ادبی و گفتار در معنای بسيار گستردة باختينی آن) است كه با ديدگاهي دست كم سرگرم كننده، نه لزوماً تمسخرآميز، موضوع اصلي خود را باز آفرينی مي‌کند. پرونده مقاله