فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - كاركردهاي معرفتي ـ روانشناختي شعر حافظ برای انسان معاصر
جليل مسعوديفردانسان معاصر با پدیده جهانی شدن و فرصت ها و تهدیدهای ناشی از آن مواجه است. در کنار دستاوردهاي تمدن غرب مانند: حقوق بشر، دموکراسی و توسعه ، خارهای اضطراب، افسردگی و پوچی نیز روییده اند. با معنا زیستن و خشنود زیستن از نیازهای اساسی انسان امروز است که از آن دور افتاده است. چکیده کاملانسان معاصر با پدیده جهانی شدن و فرصت ها و تهدیدهای ناشی از آن مواجه است. در کنار دستاوردهاي تمدن غرب مانند: حقوق بشر، دموکراسی و توسعه ، خارهای اضطراب، افسردگی و پوچی نیز روییده اند. با معنا زیستن و خشنود زیستن از نیازهای اساسی انسان امروز است که از آن دور افتاده است. آیا ادبیات و فرهنگ ایرانی مي‌تواند به این نیازها پاسخ دهد؟ این مقاله درپی آن است که با بازخوانی شعر حافظ، برای مشکلات معرفتی و روانی انسان امروز راه‌حل‌هایی بیابد. شعر حافظ چون جویباری است که می توان در آن آلودگی‌های زندگی مدرن را از خود دور ساخت و مثل بوستانی است که به انسان امروز آرامش و خوشی می بخشد. در پرتو شعر حافظ می‌توان با معنا زیستن و خشنود زیستن را تمرین کرد. حافظ با خدا باوری و تکیه بر عنایت او و زیبا دیدن جهان به زندگی انسان معنا می‌بخشد و با پیام‌هاي روانشناختی ـ اجتماعی خود به آدمی آرامش و دوستی و مدارا؛ ترک ریا و تنبلی و یاس می‌آموزد. روش تحقیق این مقاله توصیفی و بر پایه منابع کتابخانه ای است . نويسنده پس از استخراج مواد لازم از دیوان حافظ به بررسی و تحلیل آنها پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - تردید در نام نویسنده رشف الالحاظ و بررسی تصحیح آن
مريم شعبانزادهیکی از کتب مهم در زمینه‌ی شرح اصطلاحات رمزی و استعاری صوفیان، کتاب رشف الالحاظ فی کشف الالفاظ تالیف شرف الدین حسین بن الفتی تبریزی، تصحیح استاد نجیب مایل هروی است. محتوای این کتاب که مشتمل بر شرح 300 اصطلاح عرفانی است، به دو نویسنده‌ی دیگر هم منسوب است. یکی در ضمیمه‌ی د چکیده کاملیکی از کتب مهم در زمینه‌ی شرح اصطلاحات رمزی و استعاری صوفیان، کتاب رشف الالحاظ فی کشف الالفاظ تالیف شرف الدین حسین بن الفتی تبریزی، تصحیح استاد نجیب مایل هروی است. محتوای این کتاب که مشتمل بر شرح 300 اصطلاح عرفانی است، به دو نویسنده‌ی دیگر هم منسوب است. یکی در ضمیمه‌ی دیوان فخرالدین عراقی، تصحیح سعید نفیسی با نام من اصطلاحات فخرالدین عراقی آمده است و دیگری با نام کتاب لغات و اصطلاحات عرفا به عزیز نسفی منسوب است. شباهت فراوان مطالب این سه کتاب، چه در تقسیم‌بندی مطالب و چه در مدخل‌ها و معانی ذکر شده، اندیشه را به یکی بودن سه کتاب سوق مي‌دهد. گویا یک نسخه اصل بوده و نسخه‌های دیگر با کمی تغییر در مقدمه یا تحریف و تصحیف لغات نوشته شده است. لذا در صحت انتساب کتاب به نویسندگان فوق ترديد است. به هر ترتیب تا یافتن نسخه‌های منقح ورفع شبهه با شواهد و براهین کافی، نمی‌توان در خصوص نام مؤلف این کتاب حکم قطعی صادر کرد. همچنین توجه به مندرجات دو کتاب دیگر در کنار نسخه‌های اساس، مي‌تواند امکان تصحیح دقیق‌تری از کتاب رشف الالحاظ فراهم كند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - تحقیق در مثنوی سلیمان و بلقیس حیاتی گیلانی و تطبیق آن با کتب قصص الانبیاء؛ تفسیر و تاریخ به همراه شرح احوال و آثار شاعر
یوسف اسماعیل‌زاده سیّد مهدی نوریان علی اصغر بابا صفریدوران حکومت گورکانیان، از پر بارترین اعصار برای زبان و ادب فارسی است. عنایت پادشاهان و شاه‌زادگان ادب دوست این سلسله به شعرا و نویسندگان، موجب ترویج زبان فارسی در آن دیار بود. ابوالفضل کمال‌الدین حیاتی گیلانی از شاعران مشهور اواخر قرن ده و اوایل قرن یازده هجری است. با ک چکیده کاملدوران حکومت گورکانیان، از پر بارترین اعصار برای زبان و ادب فارسی است. عنایت پادشاهان و شاه‌زادگان ادب دوست این سلسله به شعرا و نویسندگان، موجب ترویج زبان فارسی در آن دیار بود. ابوالفضل کمال‌الدین حیاتی گیلانی از شاعران مشهور اواخر قرن ده و اوایل قرن یازده هجری است. با کمک ابوالفتح گیلانی به دربار گورکانیان معرّفی می‌گردد و در نزد آنان منزلت فراوانی به دست می‌آورد. مثنوی سلیمان و بلقیس حیاتی یکی از آثار مهم در ادبّیات عاشقانۀ فارسی است که تاکنون محققان بدان توجه نكرده‌اند. حیاتی در این مثنوی ایجاز‌گویی قرآن در بیان سرگذشت پیامبران را مدّ نظر قرار داده است. این مثنوی عاشقانه ـ دینی از حیث توجّه شاعر به عصمت انبیاء، بر کنار بودن از اسرائیلیات، فواید لغوی و زبانی و بهره‌گیری از منابعی که امروزه بدان‌ها دسترس نداریم قابل توجّه است. این مقاله نخست به بررسی آثار شاعر و پس از آن به تحقیق در مثنوی سلیمان و بلقیس و تطبیق آن با برخی کتب مهمّ تاریخی، تفسیری و قصص الانبیاء می‌پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - بررسي رابطة زمان و تعليق در روايت "پادشاه و كنيزك"
زهرا رجبي غلامحسين غلامحسين‌زاده قدرت الله طاهريپيدايش شيوه‌هاي تازة روايت در دو قرن اخير، موجب پيشرفت روزافزون علم روايت‌شناسي در دهه هاي اخير شده است. از جملة اين مباحث، مقولة زمان در روايت است. يكي از محققاني كه به چگونگي زمانمندي در روايت پرداخته ، ژرار ژنت فرانسوي است كه نظر خود را در قالب سه مبحث «نظم، تداوم و چکیده کاملپيدايش شيوه‌هاي تازة روايت در دو قرن اخير، موجب پيشرفت روزافزون علم روايت‌شناسي در دهه هاي اخير شده است. از جملة اين مباحث، مقولة زمان در روايت است. يكي از محققاني كه به چگونگي زمانمندي در روايت پرداخته ، ژرار ژنت فرانسوي است كه نظر خود را در قالب سه مبحث «نظم، تداوم و بسامد» مطرح كرده است. از آنجا كه مطالعة دقيق عناصر سازندة يك روايت و بازنمود قوانين حاكم بر آن، ما را در شناخت بهتر سازوكار و روابط دروني عناصر روايي ياري مي دهد؛ در اين مقاله براساس نظريه ژنت، نشان مي‌دهيم که چگونه مولانا، به عنوان يک داستان پرداز كلاسيك، از تمام ظرفيت هاي ادبي- روايي عنصر زمان در حكايت «پادشاه و كنيزك» در مثنوي بهره مي‌برد و در مسير حرکتش از زمان تقويمي به زمان روايي، با استفادة مناسب از تغيير در نظم خطي زمان پي‌رنگ و تفصيل و تكرار در شرح برخي كنشها، نوع خاصي از زمانمندي را ايجاد مي‌كند كه ارتباطي مستقيم و معنادار با القاي حس تعليق و انتظار در مخاطب داستان دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - روابط قدرت در رمان شازده احتجاب
محمدعلي غلامي‌نژاد زينب صابرپورتحلیل انتقادی گفتمان، شاخه‌ای از مطالعات زبان‌شناختی است که به مفاهیمی همچون قدرت، سلطه و ایدئولوژی می‌پردازد. در این مقاله با استفاده از رهیافت‌های این رشته، روابط میان عاملان قدرت و نیز دگردیسی شکل اعمال قدرت در رمان شازده احتجاب بررسي مي‌شود. به این منظور، تمهیدات هن چکیده کاملتحلیل انتقادی گفتمان، شاخه‌ای از مطالعات زبان‌شناختی است که به مفاهیمی همچون قدرت، سلطه و ایدئولوژی می‌پردازد. در این مقاله با استفاده از رهیافت‌های این رشته، روابط میان عاملان قدرت و نیز دگردیسی شکل اعمال قدرت در رمان شازده احتجاب بررسي مي‌شود. به این منظور، تمهیدات هنری و داستانی متن به دقت بررسی شده، اثر هنری به عنوان محصولی گفتمانی در بافت تاریخی‌اش تحلیل شده است. توجه به وقایع و شخصیت‌های دوره‌ی تاریخی‌ای که رمان روایتگر آن است، همچنین در نظر گرفتن بافت اجتماعی‌ـ سیاسی خلق اثر، نشان می‌دهد که تقابل نیروی اندیشه‌ورزی روشنفکرانه با قدرت تمامیت‌طلب حاکم، مؤلف را به سمت گزینش معنادار وقایع تاریخی برده است. گلشیری، تحت تأثیر گفتمان روشنفکری زمان خود، در این رمان با نشان دادن قدرت و خشونتِ منجر به انقراض در خاندان قاجار، میان داستان خود و شرایط اجتماعی‌ـ سیاسی حکومت پهلوی دست به نوعی معادل‌سازی زده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - نقد و تحليل جامعه‌شناختي داستان "عيد ايراني‌ها"؛ با تكيه بر مجموعه داستاني "شهري چون بهشت"
حسين نويندر نگرش جامعه‌شناختي ادبي، ادبيات هر دوره، علاوه بر رويكردهاي زيباشناختي و هنري، نقش آشكار و قابل اعتمادي در شناسايي جلوه‌هاي گوناگون اجتماعي و فرهنگي جامعه دارد. جهان‌بيني نويسنده كه متأثر از آگاهي‌هاي طبقاتي و اجتماعي است، بخش عظيمي از اثر ادبي او را تشكيل مي‌دهد. سي چکیده کاملدر نگرش جامعه‌شناختي ادبي، ادبيات هر دوره، علاوه بر رويكردهاي زيباشناختي و هنري، نقش آشكار و قابل اعتمادي در شناسايي جلوه‌هاي گوناگون اجتماعي و فرهنگي جامعه دارد. جهان‌بيني نويسنده كه متأثر از آگاهي‌هاي طبقاتي و اجتماعي است، بخش عظيمي از اثر ادبي او را تشكيل مي‌دهد. سيمين دانشور، در مجموعه‌ي داستاني شهري چون بهشت، با نگرشي جامعه شناختي به تبيين و معرفي سيماي افسردة زنان ايراني و ساير قشرهاي درمانده و ضعيف در دوره‌اي خاص از تاريخ گذشته‌ي ما مي‌پردازد. او تحج‍ّر‌گرايي و خرافه‌پرستي سنتي را عامل عقب‌ماندگي مردم مي‌داند كه با نفوذ و دخالت استعمارگران غربي، به خصوص آمريكا، قو‍ّ‌ت بيشتري مي‌يابد. توجّه به فرهنگ و تمد‍ّ‌ن باستاني ايران و اعتقادات اصيل ديني و تكيه بر توانمندي‌هاي مل‍ّي در رويارويي با استعمار و رفع تبعيض، عامل موث‍ّر و تعيين‌كننده‌اي است كه دانشور در مجموعه داستاني شهري چون بهشت، به خصوص در داستان «عيد ايراني‌ها»، به آن توجّه دارد. لحن بيان و سبك نويسندگي و صحنه‌پردازي داستاني نويسنده، نمادين است و با القاء معاني و مفاهيم داستان، همخواني و همسويي دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - اسباب و صور ابهام در داستان‌های بیژن نجدی
عليرضا صدیقیبیژن نجدی، داستان‌نویسی است که در داستان‌هایش ـ به خصوص در داستان‌های مجموعه دوباره از همان خیابان‌ها ـ به مبهم کردن فضای داستان توجه و علاقه دارد. اين ابهام علاوه بر عدم برقراري رابطه طبيعي ميان دال و مدلول، علل متعدد ديگري نيز مي‌تواند داشته باشد. این مقاله به بررسی ا چکیده کاملبیژن نجدی، داستان‌نویسی است که در داستان‌هایش ـ به خصوص در داستان‌های مجموعه دوباره از همان خیابان‌ها ـ به مبهم کردن فضای داستان توجه و علاقه دارد. اين ابهام علاوه بر عدم برقراري رابطه طبيعي ميان دال و مدلول، علل متعدد ديگري نيز مي‌تواند داشته باشد. این مقاله به بررسی اسباب و صور ابهام در داستان‌های نجدی مي‌پردازد و برای تبیین موضوع، به عملکرد و ارتباط راوی و مخاطب، (فرستنده و گیرنده) در عمل روایت توجه مي‌كند. کنشی که از نام‌گذاری داستان، آغاز و با پایان‌بندی آن تمام می‌شود. تغيير بدون قرينه زاويه ديد، انتخاب كانون‌سازي بيروني، نامعلوم بودن و گردش مخاطب، پوشيدگي ارتباط ميان عناصر روايي، نام‌گذاری داستان‌ها، آغاز و انجام روایت، توجه به رئاليسم جادويي، سمبوليسم، جريان سيال ذهن و درآميختن زمان‌ها در اين شيوه و استفاده از زبان شاعرانه از موارد ابهام آفرین در داستان‌های نجدی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - مقایسة "مجنون و لیلی" عبدی‌بیک نویدی با "لیلی و مجنون" نظامی
فرهاد درودگریانعبدیبیک نویدی، از جملة مستوفیان، مورّخان و شاعران عهد شاه تهماسب است که به اقتفای نظامی دو بار به سرودن خمسه همّت گماشت. به‌رغم آنکه عبدی‌بیک از پیشگامان نهضت تقلید از نظامی در عصر صفوی به‌شمار می‌رود و سخنش در مقایسه با بسیاری از گویندگان هم عصر خويش سلامت نسبی دارد، چکیده کاملعبدیبیک نویدی، از جملة مستوفیان، مورّخان و شاعران عهد شاه تهماسب است که به اقتفای نظامی دو بار به سرودن خمسه همّت گماشت. به‌رغم آنکه عبدی‌بیک از پیشگامان نهضت تقلید از نظامی در عصر صفوی به‌شمار می‌رود و سخنش در مقایسه با بسیاری از گویندگان هم عصر خويش سلامت نسبی دارد، در ایران کمتر بررسي شده است. در مقالة حاضر با مقایسة تطبيقي منظومه‌های مجنون و لیلی عبدی‌بیک و لیلی و مجنون نظامی، برجسته‌ترین شاخص‌های شعری وی در منظومة مجنون و لیلی، براساس مقايسة محتوايي و ساختاري- زباني، ديدگاه شيعي و كلامي شاعر، ديدگاه وي نسبت به شاعري، نسبت به زن، عشق، ويژگي‌هاي داستاني و هنري اشعارش، توصيفات، تصويرسازي، دايرة واژگاني و... بررسي شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - تحلیل عناصر داستانی قصه حضرت یوسف(ع) در قرآن کریم
ابراهيم سلاميدر قرآن کریم سرگذشت بسیاری از پیامبران با قصه بیان مي‌شود. از جمله قصه یوسف(ع) که به زندگی اين پيامبر می‌پردازد. این سوره صد و یازده آیه دارد. سه آیه نخست و ده آیه آخر غیرداستانی و آیات ديگر بدون آنکه آیه‌های غیرداستانی، تسلسل آنها را برهم بزند، داستان را بيان مي‌كنند. چکیده کاملدر قرآن کریم سرگذشت بسیاری از پیامبران با قصه بیان مي‌شود. از جمله قصه یوسف(ع) که به زندگی اين پيامبر می‌پردازد. این سوره صد و یازده آیه دارد. سه آیه نخست و ده آیه آخر غیرداستانی و آیات ديگر بدون آنکه آیه‌های غیرداستانی، تسلسل آنها را برهم بزند، داستان را بيان مي‌كنند. هدف قرآن داستان‌پردازی نیست، ولی اين سوره بسیاری از جنبه‌ها و عناصر داستانی متعارف در ادبیات داستاني را دارد. هدف این مقاله بررسی فراوانی عناصر داستانی، در این قصه است. مقاله حاضر توصیفی ـ تحلیلی است و طی آن به بررسی و تحلیل عناصر داستانی نظير زاویه دید، طرح، ساختار، اندیشه (تم و موضوع)، کشمکش، شخصیت، شخصیت‌پردازی، گفت و گو، زمان و مکان می‌پردازد. قصه یوسف، تنها قصه قرآن كريم است كه از ابتدا تا انتهاي آن، در يك سوره آمده است. در اين قصه با بهره‌مندي از فنون عناصر داستان‌پردازي نوين، اهداف والاي قرآن كريم، آشنايي با فرهنگ مذهبي، تعليم، تربيت، هدايت و عبرت‌آموزي انسان، در قالب يك داستان بيان شده است. پرداخت عناصر داستاني در اين قصه به گونه‌اي است كه مخاطب در برخورد با آن به مثابه يكي از شخصيت‌هاي داستان حضور فعال دارد. پرونده مقاله