فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - نمادانگاري قصيده عينيّه ابن‌سينا و بازتاب آن در انديشه عارفان مسلمان
علی فتح اللهی علي نظريچگونگي هبوط روح آدمي از عالم علوي و نزول آن در قفس جسماني، از مباحث غامض فلسفی و عرفانی است. دوگانگي ميان جان لطیف و جسم کثیف از موضوعات مورد بحث در بيشتر مكاتب فكري- فلسفي و عرفاني است. در این زمینه ابن سینا با دفاع از نظریه‌ی «دوگانگی روح و تن» مانند بسیاری عرفای مسلم چکیده کاملچگونگي هبوط روح آدمي از عالم علوي و نزول آن در قفس جسماني، از مباحث غامض فلسفی و عرفانی است. دوگانگي ميان جان لطیف و جسم کثیف از موضوعات مورد بحث در بيشتر مكاتب فكري- فلسفي و عرفاني است. در این زمینه ابن سینا با دفاع از نظریه‌ی «دوگانگی روح و تن» مانند بسیاری عرفای مسلمان، از پیشگامان تصویر هبوط روح در جسم به صورت نمادین است. قصيده‌ي عينيه‌ي ابن‌سينا نيز در بين آثار انديشمندان مسلمان، در زمره‌ي آثاری به‌شمار مي‌آيد كه با زبان نمادين به تبیین دوگانگي روان و بدن مي‌پردازد. اين نوشتار به بيان رمزپردازي، چگونگي شکل گیری آن و عوامل مؤثردر پيدايش داستان‌هاي رمزي- عرفاني در آثار متفكران مسلمان مي‌پردازد. مطالعه‌ی منشأهای گنوسی، نوافلاطونی و اخوان الصفا درقصیده و تأثير آن بر مفاهيم عرفاني و تطبيق بيان نمادين اين قصيده با مفاهيم صوفيانه‌ي عارفان مسلمان در کنار پردازش تعلّق روح به عالم بالا، هبوط غیر ارادی آن و بیان دوگانگی تن و جان و چگونگی رابطه‌ی آن دو با هم، ازديگر موضوعات مورد بحث در اين مقاله است. در پایان به بررسی راه‌های رهایی نفس لطیف باقی، از اسارت زندان جسم فانی خواهیم پرداخت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - سفر در متون نثر عرفاني
هوشنگ محمدي افشارمنشأ اصلي عرفان و تصوف اسلامي، قرآن و سيره‌ي نبوي است و بناي آن بر زهد و اخلاص همراه با چاشني عشق و محبّت نهاده شده است. از جمله آداب و مسائلي كه همواره در دو جنبه‌ي ظاهري و روحاني مورد توجه و اختلاف نظر و ذوق میان مشايخ و محققان صوفيه بوده، «سفر» است. در نوشته‌ي حاضر چکیده کاملمنشأ اصلي عرفان و تصوف اسلامي، قرآن و سيره‌ي نبوي است و بناي آن بر زهد و اخلاص همراه با چاشني عشق و محبّت نهاده شده است. از جمله آداب و مسائلي كه همواره در دو جنبه‌ي ظاهري و روحاني مورد توجه و اختلاف نظر و ذوق میان مشايخ و محققان صوفيه بوده، «سفر» است. در نوشته‌ي حاضر بر مبناي متون نثر صوفيانه‌ي فارسي، به بررسي و تبيين سفر ظاهر، از نخستين دوره‌ي پيدايش عرفان و تصوف تا اواخر سده‌ي هشتم هجري مي‌پردازيم و انواع سفر، انگيزه ها، فوايد، اهداف و مقاصد و لوازم سفر را همراه با ديدگاههاي متصوفه و شخصيت هاي نامدار هر دوره در ارتباط با اين مسئله بررسي مي‌كنيم. در اين جستار، علاوه بر استناد به قرآن كريم و احاديث و روايات مأثوره، به شيوه‌ي كتابخانه اي و براساس فنّ توصيف و تحليل محتوا، به منابع نظري تصوف و عرفان و شرح احوال و سخنان بزرگان صوفيه ، از سده‌ي پنجم تا هشتم ارجاع داده شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - ارتباطات حكمرانان در دو دوره اسطوره‌اي و پهلواني شاهنامه فردوسي
سيدمحمد دادگران مريم صادقي گیوی خديجه ططريارتباطات را مي‌توان عمل انتقال مفاهيم يا انتقال معاني و تبادل پيام‌ها برشمرد. آنچه ارتباطات انساني را از ارتباط ديگر موجودات زنده متمايز و مشخص مي‌سازد، به‌كارگرفتن اصول و معيارهايي براي ارتباط بهتر و موفق‌تر و توانايي انسان در خلق و استفاده از نمادها است. اين مقاله در چکیده کاملارتباطات را مي‌توان عمل انتقال مفاهيم يا انتقال معاني و تبادل پيام‌ها برشمرد. آنچه ارتباطات انساني را از ارتباط ديگر موجودات زنده متمايز و مشخص مي‌سازد، به‌كارگرفتن اصول و معيارهايي براي ارتباط بهتر و موفق‌تر و توانايي انسان در خلق و استفاده از نمادها است. اين مقاله در تبيين سير ارتباطات انساني در شاهنامه فردوسي تا پايان دوره پهلواني است. ارتباطات انساني در شاهنامه بر سه نوع: ارتباطات حكمرانان، پهلوانان و مردم قابل تقسيم‌بندي است كه در اين مقاله فقط به ارتباط حكمرانان مي‌پردازيم. ارتباطات حكمرانان در شاهنامه را مي‌توان در پنج بخش قرار داد كه عبارتند از: ارتباط حكمرانان باخود و ديگران، ارتباط حكمرانان با خدا، ارتباط حكمرانان با طبيعت، ارتباط حكمرانان با ماورا طبيعت و ارتباط حكمرانان با موجودات ماورايي. مهم‌ترين اهداف ارتباطي كه دراين مقاله مورد بحث قرار گرفته، عبارت است از: انواع ارتباطات حكمرانان، اهداف ارتباطي آنان و نتايج ارتباط آنان. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تأثير حافظ در ادبيات مجاري
حافظ، نماينده‌ي اوج اعجاز زبان فارسي است. شعر او، حكايتگر وسعت روح آدمي و نماد ژرفايي و پرمعنايي زيست اوست كه از عشق و صدق تعليم گرفته است؛ از‌اين‌رو، هرچند تعابير چند وجهي و شبكه‌ي درهم‌تنيده‌ي موسيقي لفظي و معنوي كلامش، قابل ترجمان نيست ولي رنگ آشناي دنياي او را هر ان چکیده کاملحافظ، نماينده‌ي اوج اعجاز زبان فارسي است. شعر او، حكايتگر وسعت روح آدمي و نماد ژرفايي و پرمعنايي زيست اوست كه از عشق و صدق تعليم گرفته است؛ از‌اين‌رو، هرچند تعابير چند وجهي و شبكه‌ي درهم‌تنيده‌ي موسيقي لفظي و معنوي كلامش، قابل ترجمان نيست ولي رنگ آشناي دنياي او را هر انسان انديشمندي درمي‌يابد و مي‌پسندد و شيفته‌وار قدم به جهان برساخته‌ي او مي‌نهد. اروپائيان از قرن هفدهم ميلادي با ادبيات فارسي آشنا شدند. زمينه‌ساز اين آشنايي ترجمه‌ي اشعار فردوسي، حافظ، خيام و سعدي به زبان‌هاي غربي بود. مردم مجارستان، نخستين بار به سال 1771م. به همت كرولي رويتسكي سفير امپراتوري اتريش‌ـ مجارستان در خاورميانه، حافظ و اشعار وي را شناختند. اشعاري كه رويتسكي از ديوان حافظ برگزيده بود، مورد توجه شاعران و اديبان مجاري قرار گرفت. پس از رويتسكي، چند نفر ديگر از اديبان مجاري كه با زبان و ادب فارسي آشنايي يافتند، بخش ديگري از غزليات حافظ را در فاصله‌ي قرن هجدهم تا سال‌هاي اخير ترجمه كردند. اين ترجمه‌ها، گاه در مجموعه‌هاي مستقل و گاه در جُنگ‌هايي همراه با ترجمه‌ي اشعار ديگر شاعران ايراني و حتي شرقي منتشر شده‌اند. در اين مقاله، براي نخستين بار در ايران به ترجمه‌ي شعر حافظ در ادبيات مجاري پرداخته مي‌شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - كارنامه‌ي‌خيام‌پژوهي درسده چهاردهم
كاووس حسن‌لي سعيد حسامپوردربارهي دانشمند و سخن‌سراي بلند آوازه‌ي ايراني، حكيم عمر خيام نيشابوري و آثار برجسته‌ي‌او به ويژه شعرش، نوشته‌هاي گوناگون پديد آمده است، اما در گستره‌ي خيام پژوهي هنوز جاي بسياري از پژوهش‌هاي بايسته و مطالعات بنيادي خالي است. در نگاهي كلي به آثاري كه درايران درپيوند با چکیده کاملدربارهي دانشمند و سخن‌سراي بلند آوازه‌ي ايراني، حكيم عمر خيام نيشابوري و آثار برجسته‌ي‌او به ويژه شعرش، نوشته‌هاي گوناگون پديد آمده است، اما در گستره‌ي خيام پژوهي هنوز جاي بسياري از پژوهش‌هاي بايسته و مطالعات بنيادي خالي است. در نگاهي كلي به آثاري كه درايران درپيوند با خيام پديد آمده است، مي‌توان اين كارنامه را به پيش ازسال 1300خورشيدي وپس از آن تقسيم كرد: در بخش نخست، درمنابع و اسنادكهن، مطالب ضد و نقيض درباره‌ي خيام فراوان است و درشكل‌گيري و گسترش پژوهش‌هاي بخش دوم، ترجمه‌ي انگليسي ادواردفيتزجرالد از رباعيات خيام، جايگاه ويژه‌اي دارد؛ زيرا افزون بر اين‌كه اين ترجمه، توجه جهانيان را به خيام و ايران جلب كرد، بسياري از پژوهشگران ايراني را نيز برانگيخت تا با دقت و درنگ بيشتري به زندگي و شخصيت‌خيام بپردازند و البته ضد و نقيض‌هايي كه در اسناد ومنابع‌كهن وجود داشت و همچنين شيوه‌ي نگرش خيام پژوهان موجب شد رويكردهاي گوناگون درگستره‌ي خيام‌شناسي معاصر پديدآيد. نويسندگان اين مقاله در يك طرح پژوهشي گسترده، نزديك به سه سال به شناسايي، معرفي و بررسي تمامي آثاري پرداختند كه درسده‌ي چهاردهم (از سال 1300تا پايان سال1380خورشيدي) در پيوند با خيام در ايران پديد آمده، يا از زبان‌هاي ديگر به فارسي برگردانده شده است. آنچه در اين مقاله به آن پرداخته مي‌شود، بررسي‌كلي كارنامه‌ي خيام پژوهي درسده‌ي چهاردهم است كه با ارائه‌ي جدول‌ها و نمودارهاي زماني و موضوعي بازنموده شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - پری زادگان نباتی
سيد محمد برفراز زير مجموعه‌هاي ژانر قصه‌ي پريان، مي‌توان به نوع قصه‌هايي اشاره كرد كه در طبقه بندي آرنه - تامپسون جاي مي‌گيرند. روایت کلی این قصه‌ها، معمولاً حكايت پسر جواني است كه با دسترسي به باغي جادويي، صاحب ميوه‌هايي مي‌شود كه با شكافتن هر‌يك از آنها ، پري زاده‌اي زيبار چکیده کاملاز زير مجموعه‌هاي ژانر قصه‌ي پريان، مي‌توان به نوع قصه‌هايي اشاره كرد كه در طبقه بندي آرنه - تامپسون جاي مي‌گيرند. روایت کلی این قصه‌ها، معمولاً حكايت پسر جواني است كه با دسترسي به باغي جادويي، صاحب ميوه‌هايي مي‌شود كه با شكافتن هر‌يك از آنها ، پري زاده‌اي زيبارو سر برمي‌آورد. از اين نوع قصه‌ها، روايت‌هاي مختلفي درنقاط مختلف جهان وجود دارد. در اين مقاله، با استفاده از روش اسنادي و كتابخانه‌اي، قصه‌هاي مربوط به اقوام مختلف (با اين درون‌مايه) را گردآورده‌ايم و به شيوه‌ي توصيفي– تفسيري، قواعد حاكم بر اين گونه قصه‌ها را بررسي مي‌كنيم تا بُن‌مايه‌هاي مشترك و جهاني آنها را با عنايت به خاستگاه‌هاي اسطوره‌اي‌شان تبيين كنيم .يافته‌هاي مقاله نشان مي‌دهد كه اين قصه‌ها و اسطوره‌هايي كه منشأ آنها هستند، بازتاب تخيل بشر درباره‌ي جاندار پنداری طبيعت به شمارمي‌آيند. ازسويي باغ جادويي كه قهرمان قصه به آن مي‌رسد، مي‌تواند شمايلي اسطوره‌اي از بهشت گمشده باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - بررسی انتقادی معنا و اندیشه‌های بیدل در آیینهی یک غزل
علی محمدیآوازه و بزرگی بیدل تنها به شيوه‌ي بيان و پیچ و خم‌هاي زبانی او ختم نمی‌شود، بلكه برخی از شکوه و جلال و جذابیت شعر او به اندیشه‌اش مربوط است که به مثابه‌ی زبانش پر رمز و راز است. اگر بپذیریم که در حوزه‌ی معنا و اندیشه‌ی بیدل نیز برجستگی و خصوصیت‌های سبکی هست، می‌توان پرس چکیده کاملآوازه و بزرگی بیدل تنها به شيوه‌ي بيان و پیچ و خم‌هاي زبانی او ختم نمی‌شود، بلكه برخی از شکوه و جلال و جذابیت شعر او به اندیشه‌اش مربوط است که به مثابه‌ی زبانش پر رمز و راز است. اگر بپذیریم که در حوزه‌ی معنا و اندیشه‌ی بیدل نیز برجستگی و خصوصیت‌های سبکی هست، می‌توان پرسید که این دگرگونی‌ها در قالب غزل چگونه خود را نشان داده است؟ اگر غزل، آیینهی تغزل و سخنان غنایی است، عشق و اندیشه در آن چگونه با هم گره خورده است؟ آیا از نظر اندیشه می‌توان غزل بیدل را نوعی غزل خاص نامید؟ در این مقاله با طرح یکی از غزل‌های پرآوازه‌ی بیدل، به نقد اندیشه‌های مندرج در اين غزل پرداخته‌ایم. حاصل این پردازش نیز این است که چنان که شعر سبک هندی در قالب گفتار و فرم متحول و دگرگون شده است، از جهت اندیشه و فکر نیز این تحول در نمونه‌های بارز شعر سبک هندی که سروده‌های بیدل یکی از نمایندگان پرآوازه‌ی آن است، دیده می‌شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - تحول فرهنگ گفتاري به نوشتاري زنان (از عصر ناصري تا مشروطه)
مریم عاملی رضاییدر تاریخ ادبی ایران، نمونه‌های شعری باقی مانده از زنان بسیار بیشتر از نوشته‌های منثور آنان است. تا پیش از دوره‌ي ناصری، معدود نوشته‌های نثر زنان در رسالات فقهی و ادعیه و اوراد خلاصه می‌شود. از دوره‌ي ناصرالدین شاه، تعدادی نامه از زنان درباری، دو سفرنامه و یک رساله‌ي انت چکیده کاملدر تاریخ ادبی ایران، نمونه‌های شعری باقی مانده از زنان بسیار بیشتر از نوشته‌های منثور آنان است. تا پیش از دوره‌ي ناصری، معدود نوشته‌های نثر زنان در رسالات فقهی و ادعیه و اوراد خلاصه می‌شود. از دوره‌ي ناصرالدین شاه، تعدادی نامه از زنان درباری، دو سفرنامه و یک رساله‌ي انتقادی – اجتماعی به جا مانده است. شیوه‌ي نگارش این متون بیانگر این واقعیت است که زنان آن دوره با قالب رسمی نگارش مکتوب فاصله‌ي زیادی داشته‌اند. این نوشته‌ها در حوزه‌ای زنانه و خصوصی به تحریر درآمده است و زبان آن، زبانی گفتاری است. در دوره‌ي مشروطه، به موازات حضور زنان در اجتماع، شاهد حضور جدی‌تر آنان در عرصه‌ي نثر هستیم. درج نامه‌های زنان در روزنامه‌های این دوره و انتشار نشریات ویژه‌ي زنان، جایی در فضای نوشتاری برای آنان گشود و زبان زنان وارد حوزه‌ي عمومي شد و پالایش یافت. بی‌پروایی و صراحتی که تحت تأثیر فضا و محیط مانوس زنانه و ادبیات گفتاری در میان آنان وجود داشت، جای خود را به عفت کلام و پاکسازی زبان از لغاتی داد که در فضای عمومی جایگاه مطلوبی نداشت. به این ترتیب کلامی پیراسته، پرده پوشیده و تربیت یافته شکل گرفت که از فرهنگ حاکم و رایج پیروی می‌كرد و نگاشته‌های زنان از حوزه‌ي خصوصی زنانه به حوزه‌ي عمومی اجتماع راه یافت. لذا می‌توان گفت حضور زن در اجتماع با گذار از ادبیات گفتاری به ادبیات نوشتاری و حضور در فرهنگ مکتوب مصادف گشت. پرونده مقاله