کارکرد گفتمانی وجه جمله در تاریخ بیهقی
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
لیلا سید قاسم
1
حمیده نوح‌پیشه
2
کلید واژه: بلاغت علم معانی تاریخ بیهقی تحلیل گفتمانی وجه جمله,
چکیده مقاله :
«وجه» جمله یکی از ویژگی‌های نحوی است که در تحلیل بلاغی و گفتمانی متون ادبی و غیر ادبی، کارکرد بسیار مهم دارد. این اهمیت از آنجا ناشی می‌شود که «وجه»، نمودار بعد ارتباطی (تعاملی/ بینافردی) ادبیات است و از میزان قطعیت دیدگاه نویسنده و نیز از ارتباط او با مخاطب پرده برمی‌دارد. به همین جهت در بلاغت سنتی، وجه جمله از اهم مباحثی است که ذیل خبر و انشا بررسی می‌شود. در غرب از دهة هشتاد میلادی که تحلیل گفتمانی و ایدئولوژیکی متون ادبی (و غیر ادبی) مورد توجه قرار گرفت، منتقدان مدرن بر این عقیده تأکید کردند که ادبیات، غیر شخصی و عینی‌نگر است. آنها کارکرد تعاملی زبان را مورد توجه قرار دادند و وجه را که مهم ترین عنصر در کارکرد تعاملی زبان به شمار می‌آید، شایستة بررسی دانستند. ما در این تحقیق به طور محدود و خاص به بررسی وضعیت وجه جمله در تاریخ بیهقی می‌پردازیم (اشاره به زین‌الاخبار و سلجوق‌نامه). تاریخ بیهقی، تاریخی هنری است که مؤلف آن در حفظ ارتباط دو طرفه با مخاطب خود، تعمدی آشکار دارد. از سوی دیگر، او بیش از بسیاری از رمان‌نویسان معاصر از عنصر گفت‌وگو بهره می‌برد. از این رو وجوه مختلف جمله، بسامد بالایی در نوشته های او دارد. با تحلیل چندی و چونی آنها می‌توان تحلیلی گفتمانی و حتی اید‌ئولوژیک از آن ارائه داد.
“Form” of a sentence is one of its syntactical features that is frequently used in eloquence and discourse analysis of literary and non-literary text. This significance is caused by this fact that “form” is the chart and scheme of communicational aspect (interactional/ interpersonal) in literature and clarifies the rate of certainty of author’s view and his/her relation with audience. Due to this, the form of sentence is one of most important subjects which will be discussed under the sections of predicate and composition. From 80th century in west that ideological and discourse analysis of literary (and non-literary) texts are paid due attention, modern critics emphasized that literature is non-personal and objective. They focused on the interactional function of language and considered form, the most important element in interactional function of language, worth investigating. We reviewed the condition of form of sentence in Tarikh-e Beyhaqi in limited and special manner (focusing on Zin and Saljuq/ Selçuk). Tarikh-e Beyhaqi is an artistic history that its author has a deliberate intention in keeping the mutual relation with his audience. In other hand, he had used the element of “Conversation” more than contemporary novelists. Due to this, the different forms of sentences have high frequency in his works. One can propose ideological and discourse analysis analyzing their qualities.