تحلیل رمان‌های شاخص عصر پهلوی با رویکرد به نشانه‌های زوال و مفاسد اجتماعی
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
کامران پارسی نژاد
1
(کارشناس ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام نور واحد تهران غرب، ایران)
شهناز صداقت‌زادگان
2
(دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
پروانه دانش
3
(دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
کلید واژه: مفاسد اجتماعی, دوره پهلوی, تحلیل محتوا, رمان اجتماعی و روسپیان.,
چکیده مقاله :
«ادبیات داستانی» پیوند اندام واری با جامعه و بالطبع «علم جامعه شناسی» دارد. یکی از مهم ترین مباحث مطرح در ادبیات داستانی، توصیف جامعه، انعکاس شرایط و آسیب‌های اجتماعی است. پژوهش حاضر که در گونه «جامعه شناسی ادبیات» قرار می‌گیرد، به منظور تحلیل و تبیین مقولۀ «زوال و مفاسد اجتماعی» در عصر پهلوی انجام شده است. شاخص‌ترین مفاسد اجتماعی در دوره پهلوی، پدیدۀ تن فروشی بوده است که همچنان یکی از بزرگ‌ترین مسائل اجتماعی ایران به حساب می‌آید. یکی از شخصیت‌ها و تیپ‌های مطرح در رمان‌های آن دوران، «زنان روسپی» بودند. شرایط زندگی، مصائب، باورها و علل روسپی شدن آنها در بستر رمان‌های زمانه به شدت در آن زمان درشت نمایی شده است. در واقع نویسنده‌های آن دوران تمام تلاش خود را مصروف تشریح شرایط اجتماعی- سیاسی حاکم و مفاسد اجتماعی کرده‌اند. در عین حال سعی کرده‌اند تا میان مخاطب و روسپیان، رابطه حسی برقرار کنند. در این پژوهش، شاخص‌ترین رمان هایی که در دوره پهلوی اول و دوم در ارتباط با زوال و مفاسد اجتماعی خلق شده‌اند، از جنبه ادبی و جامعه شناختی واکاوی شده‌اند. جامعه مورد بررسی در این تحقیق، انواع افراد فاسد در جامعه هستند که مسبب اصلی بروز فحشا و مفاسد اجتماعی می‌باشند. در این راستا هفت رمان مطرح و تأثیرگذار خلق شده در دوره پهلوی بررسی شده است تا ضمن دست یازیدن به حقایق اجتماعی دوران مورد نظر، وضعیت افراد فاسد به دقت و با ریزبینی مورد تحلیل ادبی و جامعه شناسی قرار گیرد.
Fiction" like other disciplines of social sciences is organically linked to society and of course "sociology".One of the most important issues in fiction is the description of society, the reflection of social conditions and harms. The present study, which is in the category of "sociology in literature", has been conducted to analyze and explain the category of "social decline and corruption" in the Pahlavi era. The most significant social corruption in the Pahlavi period was the phenomenon of prostitution, which is still one of the biggest social issues in Iran.One of the prominent characters and brigades in the novels of that time were "prostitutes". The living conditions, sufferings, beliefs and causes of their prostitution in the context of the novels of the time were shown greatly bold at that time. In fact, the writers of that time had devoted all their efforts to describing the prevailing socio-political conditions and social corruption. At the same time, they have tried to establish an emotional connection between the audience and the prostitutes. In this study, the most significant novels that were created in the first and second Pahlavi period in connection with social decline and corruption have been analyzed from a literary and sociological point of view. The population studied in this research are the types of corrupt people in the society who are the main cause of prostitution and social corruption. In this regard, seven prominent and influential novels created in the Pahlavi period have been studied in order to access the social facts of the period in question, the situation of corrupt people to be carefully and meticulously analyzed literary and sociological.
آبراهامیان، یرواند (1389) «تاریخ ایران مدرن»، مترجم محمد ابراهیم فتاحی، تهران، نشرنی.
آرین¬پور، یحیی (1372) «از صبا تا نیما»، سه مجلد، تهران، زوار.
امینی، علیرضا (1388) تحولات سیاسی اجتماعی ایران از قاجاریه تا رضاشاه، تهران، قومس.
بشارتی، محمدعلی (1380) از انقلاب مشروطه تا کودتای رضاخان، ج1، تهران، سازمان تبلیغات و فرهنگ اسلامی.
پارسی¬نژاد، کامران و حمیرا رنجبر عمرانی (1397) ادبیات داستانی در ایران (پهلوی اول: از سال 1300 تا 1320)، تهران، علمی- فرهنگی.
جمال¬زاده، سید محمدعلی (بی¬تا) معصومه شیرازی، تهران، بی‌نا.
حجازی، محمد (1340) زیبا، تهران، کتاب¬های جیبی.
حریری، نجلا (1396) اصول و روش‌های پژوهش کیفی، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
خلیلی، عباس (1343) روزگار سیاه، تهران، کتابخانه کاوه.
عسگری حسنکلو، عسگر (1387) نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی، تهران، فرزان.
عصار، عماد (1357) باشرف¬ها، تهران، امیرکبیر.
علیایی زند، شهین (1395) عوامل زمینه¬ساز تن دادن زنان به روسپیگری، از کتاب «آسیب‌های اجتماعی ایران»، انجمن جامعه¬شناسی ایران، تهران، آگه.
فاضل، جواد (1332) فاحشه، تهران، معرفت.
فلور، ویلهم (2010) تاریخ اجتماعی روابط سکسی در ایران، ترجمه محسن مینو خرد، استکهلم، فردوسی.
مسعود، محمد (1385) تفریحات شب، تهران، تلاونگ.
مشفق کاظمی، مرتضی (1340) تهران مخوف، تهران، ابن سینا.
------------------- (1340) تهران مخوف، یادگار یک شب، جلد دوم، تهران، ابن سینا.
مدنی قهفرخی، سعید (1398) «جامعه¬شناسی روسپیگری»، تهران، کتاب پارسه.
مسکوب، شاهرخ (1372) «قصه پر غصه یا رمان حقیقی»، کلک، شماره 45، ص 60.
معاون هاشمی، مریم (1389) «سیمای زن در رمان‌های اجتماعی 1300 تا 1320 شمسی»، پایان‌نامه، دانشگاه پیام نور بجنورد.
ملائی، علیرضا (1376) «بریگاد قزاق ایران»، صحنه‌ای از مداخلات لجام گسیخته روسیه در ایران، مجله تاریخ و فرهنگ معاصر، سال ششم، شماره ۳ و ۴، پاییز و زمستان.
مهاجر، فیروزه (1385) «بحث روسپی¬گری در ادبیات معاصر فارسی»، نشریه الکترونیکی ایران امروز.
میرعابدینی، حسن (1377) صد سال داستان¬نویسی ایران، ج1، تهران، چشمه.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1383) تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ دوم جهانی، امیرکبیر، تهران.
Maxwell, J, A (1996) Qualitative research design: An interactive approach. Thousand Oaks, Ca: Sage.