تحلیل ظرفیت پدیدارشناسی رویکرد به خداوند در نوبه الثانیه و الثالثه کشف‌الاسرار
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
سید مهدی رحیمی
1
(دانشگاه بیرجند )
نیره پاکمهر
2
(دانشگاه بیرجند)
علی اکبر سام خانیانی
3
کلید واژه: کشف‌الاسرار میبدی پدیدارشناسی متعلّق شناخت خداوند صورت‌بندی گفتمانی,
چکیده مقاله :
پدیده های واحد برای هر شخص به شیوه ای متفاوت پدیدار می شوند و این پدیدارشدن مطابق است با موقعیت های پدیدارشناختی متفاوتی که هر کس برای دیدن آن چیز واحد اتخاذ می کند. به اعتقاد پدیدارشناسان، متعلّق شناسایی به خودی خود چیزی را آشکار نمی کنند؛ این انسان ها هستند که با نگاه به اشیا و طریقۀ ورود به روح جهان، آن را درمی یابند. «کانت» نیز گفته است که ما چیزها را نه آن چنان که فی نفسه هستند، بلکه آن چنان که بر ما می‌نمایند، درک می کنیم. ارتباط ما با جهان، با عین جهان نیست؛ بلکه با جهان است آن‌سان که بر ما می نمایند. نویسند ۀ «کشف الاسرار» نیز که با دو رویکرد شرعی و عرفانی به پدیده های موجود در آیات قرآن می نگرد، ناخودآگاه در هر یک از این دو حوزۀ فکری تحت تأثیر جهان بینی های پذیرفته شدۀ همان حوزه قرار گرفته و در واقع با قرار گرفتن در زاویه نگاه هر یک از رویکردهای شرعی یا عرفانی آیات و پدیده های منعکس شده در آنها در راستای دیدگاه های همان رویکرد تفسیر و تحلیل شده است. نمونه ای از این رویکردهای دوگانه، در نگرش نویسنده نسبت به خداوند مشاهده می شود. از این رو این مقاله بر آن است تا با بررسی صورت‌بندی گفتمانی میبدی در دو نوبت شرعی و عرفانی کشف الاسرار، دوگانگی رویکرد نویسنده نسبت به «خدا» را تحلیل کند و جهان بینی های مطابق با هر حوزۀ فکری (شرعی و عرفانی) در این اثر نسبت به این پدیده را تحلیل نماید. این مقاله که با روش توصیفی- تحلیلی به پیش رفته، به این نتیجه رسیده است که «میبدی» در نوبت های دوم و سوم کشف الاسرار از صورت-بندی های گفتمانی متفاوتی استفاده می کند تا متعلّق شناخت را متناسب با بافت هر یک از این دو گفتمان ارائه دهد.
Identical phenomena appear differently to different people, and this is according to the difference in phenomenological attitudes each person adopts to look through the same thing. Phenomenologists believe that the things identified do not reveal anything by themselves, but these are the humans who can understand things by looking through them and entering the soul of the world. Kant also said that we do not understand things as what they really are, but as what they appear to us. Our relationship with the world is not with the world as it really is, but with the world which is appeared to us. The author of Kashf al-Asrār who has a religious and a mystical approach towards the phenomena in Quran Verses, has been unconsciously influenced by the accepted worldviews (Weltanschauung) in each one of these two domain of thought, and in fact, by accepting the perspective of these religious or mystical approaches, the verses and the phenomena reflected in them are analyzed and interpreted according to these viewpoints. An example of these dual approaches is clearly visible in author’s attitude towards “God”. Therefore, this article aims at analyzing the author’s dual approach towards God, and the world views compatible with each domain of thought (religious and mystical) regarding this phenomenon in this work, by reviewing Maybudi’s discursive formations in the religious and mystical accounts in Kashf al-Asrār. A descriptive-analytical approach has been adopted in this research, and the results show that “Maybudi” applies different discursive formations in order to represent the things to be identified in accordance with the context of each discourse.
آریان، حمید (1389) «شأن و کارکرد عقل در تفسیر قرآن از دیدگاه نص¬گرایان»، مجله قرآن شناخت، سال سوم، شماره 2 (پیاپی 6)، پاییز و زمستان، صص 65- 104.#
آزاد، علیرضا و محمدعلی رضایی کرمانی (1389) «بررسی تطبیقی مبانی خاص روش¬های تفسیر قرآن و انگاره¬های هرمنونیست-های کلاسیک»، مطالعات اسلامی علوم قرآن و حدیث، سال چهل و دوم، شماره 3 (پیاپی 85)، پاییز و زمستان، ص 9-50.#
ایرانی، محمد و حسین صادقی (1390) «رابطۀ انسان با خدا بر پایۀ اندیشه خداگونه¬پنداری انسان در آثار عطار نیشابوری»، فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سال سوم، شماره 7، تابستان، صص 71- 92.#
بابک معین، مرتضی (1390) «بررسی تطبیقی اندیشه¬های بنیادین پدیدارشناسی (با رویکرد هوسرلی) با مضامینی چند در شعر سهراب سپهری»، نشریه مطالعات تطبیقی هنر، دو فصلنامه¬ علمی - پژوهشی، شماره 1، بهار و تابستان، صص17 – 29.#
باقری، علی اوسط (1388) «مجاری تأثیر پیش¬دانسته¬های مفسر در تفسیر قرآن»، مجله قرآن شناخت، سال دوم، شماره دوم، پاییز و زمستان، صص 17- 73.#
پژوهنده، لیلا (1391) «رابطۀ خدا و انسان در ادبیات خداشناسی و عرفانی با تأکید بر آثار مولوی»، ادب‌پژوهی، شماره 22، زمستان، صص 97- 124.#
جمادی، سیاوش (1385) زمینه و زمانۀ پدیدارشناسی، جستاری در زندگی و اندیشه¬های هوسرل و هایدگر، تهران، ققنوس.#
جهاندیده کودهی، سینا (1391) «پدیدارشناسی و سنخ¬شناسی مخالف¬خوانی¬های احمد شاملو»، فصلنامۀ علمی- پژوهشی نقد ادبی، شماره 19، پاییز، صص 103- 134.#
خاتمی، محمد (1382) پدیدارشناسی دین، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.#
خوشحال دستجردی، طاهره و زینب رضاپور (1392) «بازتاب مقامات حضرت مریم(س) در متون عرفانی از قرن چهارم تا قرن نهم هجری»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال 9، شمارۀ 32، پاییز، صص93-96.#
دهخدا، علی¬اکبر (1341) لغت¬نامه، زیر نظر محمد معین، تهران، بی‌جا.#
دهقان، علی و طاهره حسین¬زاده (بی¬تا) «بررسی اعتبار علمی تأویل در نوبت سوم کشف¬الاسرار میبدی»، پژوهش¬نامه فرهنگ و ادب، سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، صص 13- 29.#
دهقانی، حسام (1388) پدیدارشناسی هرمنوتیکی شعر؛ بازخوانش شعر «دیوار» اثر احمد شاملو، «متن پژوهی ادبی»، شماره 42، زمستان، صص 133-168.#
راغب اصفهانی، حسین¬بن¬محمد (1405) مقدمۀ جامع التفاسیر، کویت، دار الدعوه.#
رضایی اصفهانی، محمدعلی (1382) درس¬نامه روش¬ها و گرایش¬های تفسیری قرآن، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی.#
سام¬خانیانی، علی¬اکبر (1390) «مؤلفه¬های پدیدارشناسی هوسرلی در شناخت¬شناسی مثنوی معنوی»، دوفصلنامه¬ علمی-پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، سال 5، شماره 9، پاییز و زمستان، صص173-203.#
----------------- (1392) «رویکرد پدیدارشناختی در شعر سهراب سپهری»، پژوهشنامه¬ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 11 شماره 20، بهار و تابستان، صص 121- 142.#
سام¬خانیانی، علی¬اکبر و سیده زهرا موسوی¬نیا (1393) «نقد رویکرد پدیدارشناختی هوسرلی در قصه‌های مجید»، مجله علمی پژوهشی مطالعۀ ادبیات کودک، دانشگاه شیراز، سال 5، شماره 2، (پیاپی 10)، پاییز و زمستان، صص 55- 74.#
سلطانی، علی¬اصغر (1384) قدرت، گفتمان و زبان، تهران، نی.#
شمخی، مینا (1391) «مکاتب ظاهرگرا در تفسیر قرآن»، کاوشی نو در معارف قرآنی، سال اول، شماره 1 (پیاپی 1)، بهار و تابستان، صص 95- 116.#
ضمیران، محمدرضا (1380) اندیشه¬های فلسفی در پایان هزاره دوم، تهران، هرمس.#
طباطبایی، جواد (1369) فلسفۀ ایرانی و فلسفۀ تطبیقی هانری کوربن، ترجمۀ جواد طباطبایی، تهران، توس.#
طباطبایی، محمدحسین (1370) قرآن در اسلام، تهران، اسلامی.#
طوسی، محمد بن محمد بن حسن (خواجه نصیر الدین طوسی) (1356) اخلاق ناصری، تنقیح و تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران، خوارزمی.#
عباسی منتظری، نواز الله و لیلی فرهادی (1392) «بررسی اصل معرفت و خداشناسی از دیدگاه مولانا در مثنوی و مقایسۀ آن با جهان¬بینی شبستری در گلشن راز»، فصلنامه¬ تخصصی عرفان اسلامی، سال 9، شماره 135، بهار، صص 162- 185.#
عین¬القضاه همدانی، عبدالله¬بن¬محمد (1341) تمهیدات، با مقدمه و تصحیح و تحشیه و تعلیق عفیف عسیران، تهران، دانشگاه تهران.#
کوربن، هانری (1369) فلسفه ایرانی و فلسفه تطبیقی، مترجم دکتر سید جواد طباطبایی، تهران، توس.#
مصطفوی، حسن (1385) التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز نشر آثار علوم.#
مولوی، جلال¬الدین محمدبن محمد (1382) فیه مافیه (مقالات مولانا) تصحیح بدیع¬الزمان فروزانفر، تهران، نارمک.#
میبدی، رشیدالدین (۱۳۷۱) کشف¬الاسرار و عده¬الابرار، به س‍ع‍ی و اه‍ت‍م‍ام ع‍ل‍ی‌اص‍غ‍ر ح‍ک‍م‍ت، 10 جلد، تهران، ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر، فایل پی¬دی-اف.#
http//www.#sufi.#ir/books/download/farsi/meybodi/kashfol-asrar-kamel.#pdf
میر عبدالهی، سید باقر (بی¬تا) «روش تفسیر قرآن، معنا و قلمرو»، مجلۀ خردنامه، شمارۀ 22، سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پرتال جامع علوم انسانی، صص 22-23.#
نوالی، محمود (1380) «پدیدارشناسی به عنوان شناخت مجدد از شناخت»، مجله علامه، دورۀ اول شمارۀ 1، پاییز، صص 221-227.#
ورونو، روژه و ژان وال (1372) پدیدارشناسی و فلسفه¬های هست بودن، ترجمه و برگرفته یحیی مهدوی، تهران، خوارزمی.#
ون¬دایک، تئون (1382) مطالعاتی در تحلیل گفتمان؛ از دستور متن تا گفتمان¬کاوی انتقادی، ترجمه پیروز ایزدی و دیگران، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و¬ مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه¬ها.#
هال، استوارت (1386) غرب و بقیه، گفتمان و قدرت، تهران، آگاه.#
Cerbone David R (2006) Undrestanding Phenomenology Undrestanding Movements in Modern thougt، Poblished by Acumen- printed by Ashfora Colour Press LTD, UK.#
Frain, Jngo; james g.#(2002) Edmund Husserl Basic problems of phenomenology From the lectures, winter, semester- 1910- 1911، Editor، RUDOULF BERNET، Dordrecht, The Netherlands، springer, P.#O.#.#BOX 17,3300 AA،
Zahavi, Dan (2003) Husserl phenomenology، STSNFORD, CALIFORNFORNIA، STANFORD UNIVERSITY PRESS.#